خبرگزاری مهر، گروه جامعه؛ نقش پدر در خانواده‌ای که در یک جامعه دینی زندگی می‌کند اهمیت ویژه ای دارد. این جامعه دینی به دنبال تحقق سبک زندگی الهی است؛ سبکی که در آن ارتباطات میان افراد مبتنی بر پیوندهای دینی باشد و همه یکدیگر را خواهر و برادر دینی بدانند. بر اساس این دیدگاه، افراد باید نسبت به یکدیگر توجه و احترام ویژه‌ای داشته باشند.
انسیه برومندپور پژوهشگر قرآن و فعال حوزه زنان و خانواده در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: در جامعه‌ای که بر پایه ارزش‌های دینی بنا شده، خانواده به عنوان سلول بنیادین اجتماع نقشی بی‌بدیل در ترویج سبک زندگی الهی ایفا می‌کند. در چنین جامعه‌ای، ارتباطات انسانی نه تنها بر مبنای منافع فردی، بلکه بر پایه پیوندهای دینی شکل می‌گیرد؛ جایی که افراد یکدیگر را «برادر» و «خواهر دینی» می‌نامند و در برابر هم احساس مسئولیت دارند.
وی افزود: در طول تاریخ ۴۷ ساله انقلاب اسلامی، هرگاه جامعه با بحران‌هایی چون بیماری کرونا مواجه شده، این روحیه دینی و پیوندهای ایمانی میان مردم احیا و تقویت شده است. مردم، بدون اتکا به دولت، با روحیه‌ای جهادی و خودجوش به کمک یکدیگر شتافته‌اند و بار دیگر برادری مؤمنانه را به نمایش گذاشته‌اند.
آغاز تربیت دینی از بستر خانواده
برومندپور در ادامه با بیان اینکه تمرین این پیوندهای عاطفی و ایمانی ابتدا باید از نهاد خانواده آغاز شود اظهار کرد: خانواده، محیطی است که محبت بی‌دریغ، پایه‌ریزی تربیت عاطفی و دینی را شکل می‌دهد. در چنین محیطی، زن و مرد با پذیرش مسئولیت‌ها و تعهدات متقابل، بستر رشد فرزندان را فراهم می‌آورند.
به گفته وی بر اساس آموزه‌های دینی، مرد وظیفه تأمین نیازهای مادی و امنیت بیرونی خانواده را برعهده دارد، در حالی که زن عهده‌دار آرامش معنوی، عاطفی و روانی درون خانه است. این تقسیم نقش‌ها مکمل یکدیگرند و در کنار هم ساختار سالمی را برای خانواده رقم می‌زنند؛ محیطی که فرزندان در آن با آرامش، محبت و تربیت دینی رشد می‌کنند. هر یک باید توانمندی‌های خود را به بهترین نحو به کار گیرد: مرد در تأمین امنیت مادی و مالی و زن در ایجاد امنیت معنوی و عاطفی.
والدین در برابر تربیت فرزندان مسئولیت مشترک دارند و انتقال این مسئولیت صرفاً به یک طرف (زن یا مرد) برخلاف روح دین و فرهنگ اسلامی است
وی همچنین اظهار کرد: در چنین ساختاری، والدین در برابر تربیت فرزندان مسئولیت مشترک دارند و انتقال این مسئولیت صرفاً به یک طرف (زن یا مرد) برخلاف روح دین و فرهنگ اسلامی است. متأسفانه برخی رسوم ناصواب، از جمله انتقال کامل تربیت کودک به خانواده یکی از طرفین، در برخی جوامع دیده می‌شود که با مبانی اسلامی سازگار نیست. طبیعی است که وقتی پیوند عاطفی بین زن و شوهر به درستی برقرار شود، زمینه شکل‌گیری یک خانواده سالم و مستحکم فراهم می‌گردد.
قوامیت مرد؛ مسئولیتی فراتر از تأمین مالی
برومندپور در ادامه به اشاره به آیات قرآن گفت: واژه «قوام» که در آیه ۳۴ سوره نساء به آن اشاره شده، به معنای ایستادگی، استواری و پشتیبانی است. کلمه «قوام» از ریشه قَوَمَ است که در مقابل «قعود» (نشستن) قرار دارد و به معنای ایستادگی، استواری و ثبات است. «قوام» به معنای حالتی است که شخصی بسیار محکم، استوار و مقاوم باشد؛ کسی که تکان‌ناپذیر است و مانند دیواری محکم یا ستونی استوار عمل می‌کند که گیاهان به آن تکیه می‌کنند و رشد می‌یابند.
وی همچنین گفت: مرد به عنوان «قوام خانواده»، مسئول حمایت همه‌جانبه از اعضای خانواده در زمینه‌های مالی، معنوی، فکری و روانی است. این حمایت‌ها باعث می‌شود که زن و اعضای خانواده رشد کنند و در مسیر کمال قرار گیرند. این نقش، محدود به تأمین هزینه‌های زندگی نیست، بلکه شامل فراهم کردن بستری امن برای رشد و تعالی همسر و فرزندان نیز می‌شود.
مرد به عنوان «قوام خانواده»، مسئول حمایت همه‌جانبه از اعضای خانواده در زمینه‌های مالی، معنوی، فکری و روانی است
این فعال حوزه خانواده بیان کرد: امام خمینی (ره) نیز بر نقش حمایت‌گر مرد در مسیر رشد معنوی زن و خانواده تأکید داشتند و مردان را تشویق می‌کردند تا برای ارتقای معرفت و آگاهی زنان خانواده بکوشند. مرد باید نقش خود را به عنوان پدر، برادر، همسر یا حتی پدربزرگ، به عنوان حمایت‌گر و حامی در مسیر رشد معنوی، فکری و اعتقادی زنان خانواده به خوبی ایفا کند. همان‌طور که در ادبیات حضرت آقا آمده است، «صلاح زنان مقدم بر صلاح مردان است»، در همین راستا، رهبر معظم انقلاب نیز زنان را به مطالعه و علم‌آموزی دعوت کرده‌اند و مردان را موظف به فراهم کردن این فضا دانسته‌اند.
وی اظهار کرد: نمونه‌ای روشن از این رویکرد، رفتار شهید سید عباس موسوی، دبیرکل پیشین حزب‌الله لبنان است خواهرش تعریف می‌کرد که یک بار من و همسرم همراه با خانم و پسرش که بعداً شهید شدند، در خانه مشغول کارهای خانه بودیم. سید عباس وارد خانه شد و پرسید: «مگه کلاس حوزه نداشتید؟» خانم‌ها گفتند: «آره، داشتیم ولی کارهای خانه مانده بود، به همین خاطر نرفتیم.» سید عباس گفت: «کلاس شما خیلی مهم‌تره، کارهای خانه را من انجام می‌دهم، شماها بروید کلاس.» این یعنی مردی که متوجه است باید به رشد فکری زنان نزدیکش توجه کند؛ این یکی از جلوه‌های ویژه قوام مرد است.
قوامیت در عمل: مردِ مسئول، پدرِ حامی
برومندپور با اشاره به اینکه قوامیت مرد در خانواده تنها زمانی معنا پیدا می‌کند که او مسئولیت خود را به عنوان پدر، همسر، برادر یا حتی پدربزرگ با جدیت ایفا کند، بیان کرد: مردی که رشد فکری، اعتقادی و معنوی زنان خانواده‌اش را حمایت می‌کند، در حقیقت مسیر استحکام خانواده و جامعه را هموار می‌سازد.
از منظر این پژوهشگر قرآن در آموزه‌های اسلامی، مرد موظف است حتی پس از مرگ نیز نفقه همسرش را از طریق ارث تأمین کند. این نشانه‌ای از مسئولیت‌پذیری فراگیر مرد در ساختار خانواده است. بنابراین، اگر مردی قوام خانواده است، باید در کنار تأمین مالی، در مسیر تربیت، رشد فکری و صیانت اخلاقی از خانواده نیز کوشا باشد.
وی گفت: با توجه به اقتضائات امروز جامعه، مردان باید نگاه گسترده‌تری نسبت به مسئولیت‌های خود داشته باشند. مردی که خود از نظر فکری و اعتقادی غنی باشد، می‌تواند نقش مؤثری در رشد همسر و فرزندانش ایفا کند. البته در این مسیر، زنان نیز باید علاقه‌مند به یادگیری و پیشرفت باشند. آیه قرآن می‌گوید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَکُم وَ أَهْلِیکُم ناراً»، یعنی ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خودتان و خانواده‌تان را از آتش حفظ کنید. مشکلاتی که در خانواده‌ها می‌بینیم، اغلب به دلیل عدم توجه به این قوامیت است.
قوامیت بدون محبت، بی‌اثر است
وی در ادامه با بیان اینکه مفهوم قوامیت با زورگویی یا تحکم بی‌جا تفاوت دارد، اظهار کرد: قرآن، مرد قوام را «محسن» می‌داند؛ کسی که همانند نگهبانی از دیوار یک قلعه، از خانواده‌اش محافظت می‌کند و اجازه ورود عناصر نامطلوب به فضای خانه را نمی‌دهد. در همین راستا، پیامبر اسلام (ص) فرموده‌اند: «ما اکرم النساء الا کریم و لا اهانهن الا لئیم» یعنی زنان را گرامی نمی‌دارد، مگر انسان بزرگوار و به آنان اهانت نمی‌کند، مگر شخص پست و بی‌مقدار.
رفتار امام خمینی (ره) با همسرشان نیز نشان از همین تکریم و محبت داشت؛ ایشان حتی اجازه نمی‌دادند سر سفره قبل از همسرشان بنشینند
وی افزود: رفتار امام خمینی (ره) با همسرشان نیز نشان از همین تکریم و محبت داشت؛ ایشان حتی اجازه نمی‌دادند سر سفره قبل از همسرشان بنشینند. چنین رفتارهایی است که موجب شکل‌گیری گره‌های عاطفی محکم و تربیت مؤثر فرزندان می‌شود. از بیانات رهبر انقلاب این است که میراث معنوی جامعه از طریق زنان به نسل بعد منتقل می‌شود. پس مردی که می‌خواهد این میراث را حفظ کند، باید اهل محبت و تکریم همسرش باشد. این احترام شامل کارهای کوچک و به ظاهر بی‌ارزش است که در واقع بسیار ارزشمند و هویت‌بخش هستند.
برومندپور تاکید کرد: اگر مردی نتواند رابطه‌ای عاطفی و گرم با همسرش ایجاد کند، فشارهای زندگی بر دوش زن سنگینی می‌کند و رابطه زوجین دچار اختلال می‌شود. زن کارمند یا زیردست شوهر نیست، بلکه شریک زندگی اوست. مرد قوام، کارگزار خانواده نیست بلکه ستون محکم آن است. در نهایت، مردی که برای نسل آینده خود نگران است، نباید در کوتاهی در سه چیز باشد:
تأمین رزق حلال برای خانواده
حفظ خانواده مانند یک دیوار مستحکم
مراقبت از فضای خانواده و جلوگیری از ورود هر چیزی که نامطلوب است
بازگشت به تفسیر صحیح از قوامیت
وی در پایان تأکید کرد که برداشت‌های نادرست از مفاهیمی چون «قوامیت» زمینه‌ساز رفتارهای غلط در برخی خانواده‌ها شده است. قرآن کریم هیچ‌گاه اجازه تحکم و زورگویی به مرد نداده و شیوه پیامبر اسلام (ص) سرشار از محبت، احترام و تکریم زنان بوده است.
برومندپور همچنین خاطرنشان کرد: شیعه تفسیر خود از قرآن را با محبت آغاز می‌کند و مرد قوام، بدون مهرورزی و احترام، حقی برای فرمان‌دادن ندارد. این نه از سر احساسات فردی، بلکه دستور دین و خواست الهی است. امید است با بازخوانی صحیح مفاهیم دینی، نهاد خانواده در جامعه دینی، مستحکم‌تر و سالم‌تر شود.
