امیر مشهدی‌عباس نویسنده و کارگردان نمایش «اطربمو» که این شب‌ها در تالار حافظ روی صحنه است، در گفتگو با خبرنگار مهر درباره داستان نمایش گفت: نمایش ما درباره ۲ نوازنده دوره‌گرد است که در شهرهای مختلف می‌گردند و با اجرای موسیقی امرار معاش می‌کنند. در جریان همین سفرها مشکلی برایشان پیش می‌آید که معیشتشان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و این اتفاق، آنها را وارد چالشی تازه می‌کند. اساس نمایش، پرداختن به موقعیت انسان‌هایی است که برای ادامه زندگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و در عین حال نمی‌خواهند از هنر و شرافت انسانی‌شان فاصله بگیرند.
وی ادامه داد: در واقع ماجرای «اطربمو» فراتر از ۲ شخصیت است و به نوعی تمثیلی از وضعیت انسان معاصر است که میان کار، هنر و بقا گرفتار شده است. این نمایش دیالوگ ندارد و بازیگران از زبان بدن و موسیقی برای انتقال مفهوم استفاده می‌کنند. همین ویژگی باعث شده اجرای آن برای بازیگران سخت‌تر اما برای تماشاگر تأثیرگذارتر باشد.
ساختارشکنی یا ادامه مسیر؟
مشهدی‌عباس در مورد اینکه آیا «اطربمو» به نوعی ساختارشکنی نسبت به آثار کودک و نوجوان وی محسوب می‌شود، توضیح داد: واقعیت این است که «اطربمو» برای نوجوان و جوان ساخته شده است. تفاوت فقط در این است که مخاطب نوجوان امروز دیگر همان نوجوان ۱۰ سال پیش نیست چون نیازها، دغدغه‌ها و جهان ذهنی‌اش عوض شده است. امروز نوجوانی ۱۴ یا ۱۵ ساله، دانایی و تجربه‌ای دارد که شاید ۱۰ سال پیش یک جوان ۲۵ ساله نداشت.
وی افزود: من همیشه گفته‌ام که اگر هنرمند کودک و نوجوان نتواند خودش را با تغییرات این نسل هماهنگ کند، از مخاطبش عقب می‌ماند. نوجوان امروز درگیر فضای مجازی است، بخش مهمی از وقتش را در پلتفرم‌ها و شبکه‌های اجتماعی می‌گذراند، با ابزارهای هوش مصنوعی مثل چت‌جی‌پی‌تی آشناست و حتی مسائل شخصی‌اش را از آنها می‌پرسد. چنین مخاطبی دیگر ساده نیست، دیگر نمی‌شود برایش قصه‌های تکراری و پیام‌های کلیشه‌ای ساخت.
شناخت مخاطب، مهم‌تر از حفظ قالب‌هاست
کارگردان نمایش «اطربمو» با تأکید بر اینکه شناخت مخاطب مهم‌تر از حفظ قالب‌های مرسوم است، یادآور شد: اگر منِ هنرمند تغییر نکنم، ایراد از من است نه از مخاطب. متأسفانه بسیاری از تولیدکنندگان تئاتر کودک و نوجوان هنوز فکر می‌کنند دغدغه کودک فقط مسواک زدن یا نظم و ترتیب است، در حالی‌که بچه‌های امروز درگیر دغدغه‌های اجتماعی و فرهنگی بسیار پیچیده‌تری هستند. فضای مجازی این بچه‌ها را تبدیل کرده به دانایان کوچک؛ کسانی که شاید در ظاهر کودک باشند اما درک و تحلیلشان از جامعه بسیار گسترده‌تر از نسل‌های قبلی است. نباید با آنها ساده رفتار کرد.
مشهدی‌عباس در ادامه با اشاره به تأثیر محصولات رسانه‌ای خارجی بر ذهن مخاطب نوجوان، عنوان کرد: وقتی ما برای این نسل اثری نسازیم که با نیازهایش هم‌خوان باشد، طبیعی است که او سراغ فیلم‌ها، سریال‌ها یا محتوای تولیدشده در کشورهای دیگر برود. ذهن نوجوان خالی نمی‌ماند؛ اگر ما پرش نکنیم، دیگری پرش می‌کند. بنابراین ما باید یاد بگیریم به‌روز کار کنیم و زبان ارتباط با این نسل را پیدا کنیم.
از دغدغه خانواده تا کار بی‌کلام
مشهدی‌عباس درباره روند شکل‌گیری ایده نمایش توضیح داد: ایده اولیه «اطربمو» سال ۱۳۹۰ به ذهنم رسید، آن زمان دلم می‌خواست برای بچه‌های فراگیر، یعنی کودکانی که توانایی‌های ویژه دارند، اثری بسازم. در کنار آن، دغدغه انتقال فرهنگ ایرانی، نگاه آئینی و ارزش خانواده همیشه در من وجود داشت. در نهایت تمامی این افکار به «اطربمو» منجر شد. در این اثر، موسیقی و حرکت زبان اصلی ارتباط با تماشاگر است. بازیگران با بدن و ریتم، داستان را پیش می‌برند و همین باعث شده اجرای آن سخت اما منحصربه‌فرد شود.
وی افزود: برای من جذاب‌ترین بخش کار، همین ارتباط بدون کلام با مخاطب است. وقتی بازیگر بدون حتی یک جمله بتواند احساس را منتقل کند، یعنی به خلوص در بازی رسیده است. ما در این نمایش سعی کردیم از فرم به معنا برسیم، نه برعکس.
تئاتر نوجوان، نیازمند بازتعریف مداوم است
مشهدی‌عباس در بخش پایانی گفتگو با اشاره به وضعیت تئاتر کودک و نوجوان در سال‌های اخیر، مطرح کرد: تئاتر نوجوان نیاز به بازتعریف مداوم دارد. ما نمی‌توانیم با روش‌های آموزشی و نمایشی دهه هشتاد یا نود برای نسل ۱۴۰۰ کار کنیم. نوجوان امروز مخاطب جهانی است؛ انیمیشن‌ها و فیلم‌های روز دنیا را می‌بیند، دغدغه‌های اجتماعی دارد، حتی درباره سیاست و فلسفه حرف می‌زند. بنابراین تولیدکننده باید جسارت تجربه کردن و تغییر را داشته باشد. اگر درجا بزنیم، نه‌تنها از مخاطب عقب می‌مانیم بلکه عملاً او را از دست می‌دهیم.
وی در پایان تأکید کرد: من همیشه سعی کرده‌ام کارم را با نگاه انسانی و اجتماعی پیش ببرم، چه برای کودک و نوجوان و چه برای مخاطب عام. در «اطربمو» هم همین نگاه وجود دارد. نمایش درباره انسان‌هایی است که در دل سختی، امید را گم نمی‌کنند. امیدوارم تماشاگر، فارغ از سن و سال، بتواند این معنا را در کار ببیند و با آن همراه شود.
نمایش «اطربمو» از ۲۰ مهر در تالار حافظ روی صحنه رفته است و اجراهای عمومی این اثر تا ۲۰ آبان ادامه دارد.
سعید حاجی‌حیدری و محسن ابوالفتحی بازیگرانی هستند که در این نمایش به ایفای نقش می‌پردازند.
