خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی؛ فراز و نشیب‌های مدیریت در عرصه هنر به ویژه موسیقی آن قدر پیچیده و دربرگیرنده بایدها و نبایدها زیادی است که یک یا حتی چند گزاره رسانه‌ای در قالب گفتگو و گزارش و مواردی از این دست نمی‌تواند منعکس کننده مسیر پیچیده این عرصه شود؛ چرا که در هر برهه از زمان به تناسب سیاست‌های دولتی و اتمسفری که از جریانات سیاسی و اجتماعی جامعه ایجاد می‌شود نحوه مدیریت‌ها نیز دچار تغییر و تحولات اساسی می‌شود. چارچوبی بسیار پیچیده که طبیعتاً در این قالب تنها مدیر نیست که روی کلیت سیاستگذاری‌ها و اجرای آن تأثیر دارد، بلکه این مجموع شرایط است که موجب می‌شود تا آنچه یک مدیر هنری انجام می‌دهد در کفه ارزیابی عملکرد قرار گیرد.
البته که این به معنای ایجاد یک راه فرار رو به جلو برای توجیه انتقادات و اشتباهات نیست، بلکه فقط ترسیم شرایطی است که می‌تواند به ارزیابی واقع گرایانه عملکرد یک مدیر در این چارچوب منجر شود. فرایندی که اگر شیوه‌های تفکر نواندیشانه مدیریتی در طیف‌های مختلف علمی و آموزشی و تطابق آن با شرایط واقعی جامعه هنرمندان و مخاطبانشان پیاده سازی شود، می‌تواند موجب خلق آفرینش‌های خلاق مدیریتی به ویژه در حوزه موسیقی شود. چارچوبی به غایت مهم و استراتژیک که در این برهه زمانی می‌بایست نمود خود را بیش از پیش جلوه گر کرده و در حل مسئله به یک مدیر کمک کند.
اینکه آیا مدیریت مجموعه‌ای چون دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این سال‌ها بنا به آنچه روایت شد، توانسته در این روند «تفکر خلاق» به نقطه روشنی دست پیدا کند یا خیر فقط و فقط به واسطه عبور از مسیر تاریخ میسر است؛ چرا که شرایط رسانه‌ای به دلیل تنوع رویکردها مشتمل بر تنوعات فراوانی است که اجازه قضاوت عادلانه حداکثری را می‌گیرد. به همین جهت این تاریخ است که می‌تواند بهترین قاضی برای بررسی عملکردها، رویکردها و میزان تحقق وعده‌های مدیریتی باشد. شرایطی که طبیعتاً مدیریت فعلی دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با سکان داری بابک رضایی هم مشمول چنین رویکردی است و باید دید که تاریخ برای این به اصطلاح «مقطع حساس کنونی» چه قضاوت و حکمی صادر خواهد کرد.
بابک رضایی مدیر دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که چندی پیش به دعوت گروه هنر خبرگزاری مهر با این مجموعه رسانه‌ای گفتگوی مشروحی را انجام داده است، در بخش سوم و پایانی این مصاحبه پس از ارائه توضیحاتی درباره برخی از حواشی این ماه‌های موسیقی ایران از جمله ماجرای اختلاف تهیه کنندگان با دولت، موضوع پرحاشیه نظارت و ممیزی، بحث داغ ایمنی سالن‌های برگزاری کنسرت، موسیقی‌های به اصطلاح زیرزمینی، گرانی بلیت کنسرت‌ها و موارد مشابه به ارائه نقطه نظرات خود درباره برخی از مسائل روز موسیقی و اتفاقات پیرامون آن پرداخت.
در بخش سوم و پایانی این گفتگو می‌خوانید:
*آقای رضایی یکی از موضوعات بسیار مهمی که طی سال‌های اخیر در گزاره‌های رسانه‌ای مختلف بارها و بارها درباره آن بحث شده، مدیریت بر کیفیت و کمیت اجرای جشنواره‌های موسیقی نواحی و اساساً موضوع موسیقی نواحی است که فقط و فقط در رسانه‌ها به اهمیت آن، چه از جانب مدیران و چه از جانب کارشناسان این حوزه اشاره‌های متعددی شده است، اما در عمل همچنان با فرآیند خاک گرفته و فضای غبارآلودی مواجه می‌شویم که گویی هیچ دورنمای روشنی چه در حوزه جذب مخاطب و چه دیگر ابعادش نمی‌توان تصور کرد. دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این زمینه قرار است چه روندی را برای بهبود ماجرا اتخاذ کند؟
در نخستین روزهای حضورم در دفتر موسیقی، این توفیق را داشتم تا در رابطه با موضوع جشنواره موسیقی نواحی به بندرعباس سفر کنم. با وجود اتفاق تلخی که در بندر شهید رجایی رخ داد و باعث شد این جشنواره تنها مراسم افتتاحیه را برگزار کند و امکان ادامه آن فراهم نباشد، اما در همان یک شب اجرا، شاهد برنامه‌هایی بودم که برای هفدهمین دوره جشنواره انتخاب شده بودند و در ادامه و طی یکی دو روز، به دلیل حضور در اینکه آیا هجدهمین دوره جشنواره نواحی را امسال برگزار کنیم یا با برنامه‌ریزی دقیق‌تر، آن را به سال آینده موکول کنیم موضوعی است که در آینده‌ای نزدیک درباره آن اطلاع رسانی لازم را انجام می‌دهیم حاشیه رویداد، با گروه‌های مختلف آشنا شدم و با توجه به سابقه‌ای که از قبل داشتم، احساس کردم تحول و به‌روز رسانی در این جشنواره رخ نداده است.
تمام تلاش ما بر این است که جشنواره موسیقی نواحی، پس از هفده دوره برگزاری در هجدهمین دوره دستخوش تحولی اساسی شود. دست‌کم می‌خواهیم یک بار این هفده دوره را بازنگری، چالش‌ها را بررسی و با مطالعه و رفع کاستی‌ها، گامی رو به جلو برداشته و حرکت بلندمدت و بهتری را آغاز کنیم و مدتی است که روی این موضوع کار می‌کنیم.
طی این مدت هم در دفتر موسیقی با کارشناسان و مشاورانی از همین حوزه جلساتی داشته ایم و نهایتاً همین چند روز پیش سمینار یک‌روزه‌ای را با حضور بسیاری از دست‌اندرکاران حوزه موسیقی نواحی برگزار کردیم و از کسانی که در این سال‌ها دبیر جشنواره بوده‌اند یا پژوهشگران برجسته در حوزه موسیقی نواحی به شمار می‌روند، دعوت کردیم. اگرچه شاید نتوان از تمامی چهره‌های موجود دعوت کرد، اما جمعیت قابل‌توجه و درصد قابل قبولی از این عزیزان را شناسایی کردیم و امیدوارم چنین رویدادها و نشست‌هایی بتواند منجر به خروجی درستی شود. قطعاً این جمع‌بندی ملاک اصلی ما برای تصمیم‌گیری نهایی خواهد بود؛ اینکه آیا هجدهمین دوره جشنواره را امسال برگزار کنیم یا با برنامه‌ریزی دقیق‌تر، آن را به سال آینده موکول کنیم، موضوعی است که در آینده‌ای نزدیک درباره آن اطلاع رسانی لازم را انجام می‌دهیم.
*با توجه به اینکه در سال‌های اخیر برچسب‌ها و نسبت‌های مختلفی به هنرمندان داده شده است، آیا شما و همکارانتان تعامل سازنده و مناسبی با حراست و سایر مجموعه‌های ذی‌ربط برای بررسی و حل مشکلات هنرمندان در زمینه صدور مجوز داشته‌اید؟
جا دارد که در اینجا صمیمانه از حراست معاونت امور هنری و همچنین حراست وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکر کنم، زیرا احساس می‌کنم حداقل در این پنج-شش ماهی که در خدمت دوستان هستم، آنان با تمام وجود همراهی، همکاری و دلسوزی می‌کنند. من از نزدیک شاهد این موضوع بوده‌ام و می‌توانم گواهی دهم که واقعاً وقت گذاشتند، پیگیر بودند، کمک کردند و تمام تلاش و همتشان بر این بوده که مشکلات احتمالی پیش‌روی هنرمندان و فعالیت‌های من در این چند ماه خودم شخصاً با موضوع «ممنوعیت کاری» مواجه نبوده‌ام. یعنی نشنیدم که به ما بگویند فلان هنرمند موسیقی یا هنرمند شاخص، اجازه فعالیت ندارد یا ممنوع‌الکار است هنری در کوتاه‌ترین زمان ممکن، با این نگاه که مشکل کاملاً رفع شود به انجام برسد.
من در این چند ماه خودم شخصاً با موضوع «ممنوعیت کاری» مواجه نبوده‌ام. یعنی نشنیدم که به ما بگویند فلان هنرمند موسیقی یا هنرمند شاخص، اجازه فعالیت ندارد یا ممنوع الکار است. البته ممکن است برای یک هنرمند یا مجموعه‌ای، اتفاقی رخ دهد که منجر به محدودیت شود. این مانند رانندگی است؛ اگر از چراغ قرمز عبور کنید، جریمه می‌شوید. من که سال‌هاست رانندگی می‌کنم، اگر از چراغ قرمز رد نشوم، جریمه نخواهم شد. اما اگر فردی از چراغ قرمز عبور کند، قطعاً جریمه خواهد شد. بنابراین، این مسئله به رعایت مناسبات و قوانین اجتماعی بازمی‌گردد، اما خوشبختانه ما تاکنون مورد خاصی در این زمینه نداشته‌ایم.
البته یک رویکرد شخصی نیز دارم که همواره آن را پیگیری و بر آن اصرار دارم. به نظر من، اگر در گذشته موضوع ممنوع الکار شدن هنرمندان مطرح بوده، مسئله‌ای نادرست بوده است. چرا؟ زیرا این بحث به صحبت‌های قبلی‌مان برمی‌گردد. ما به ویژه در موسیقی پاپ باید به نقش تهیه‌کنندگان و مدیران مجموعه‌هایی که مسئولیت برگزاری کنسرت را بر عهده دارند، بیشتر توجه کنیم و به آن اهمیت ببخشیم. آنها هستند که می‌تواند مبانی و ضوابط موجود را برای خواننده تبیین کنند.
*در مورد خوانندگان ایرانی مقیم خارج از کشور که تمایل به بازگشت به ایران دارند، آیا تاکنون درخواست، تقاضا یا پیامی از سوی این هنرمندان به نهاد یا سازمان مرتبطی که شما نماینده آن هستید، ارسال شده است؟ آیا درباره ماجرای تک خوانی بانوان در کنسرت‌ها که طی سال‌های گذشته وارد چالش‌های جدی تری شده هم برنامه یا راه‌حل مشخصی برای این دسته از هنرمندان در نظر گرفته شده است؟
موضوع حضور بانوان در عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی، به‌ویژه در حوزه موسیقی، بسیار حائز اهمیت است. اگر بخواهیم به‌صورت آماری و ریاضی نگاه کنیم، نیمی از هر جامعه را زنان تشکیل می‌دهند و حق آنان است که در فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی مشارکت داشته باشند. قطعاً یکی از دغدغه‌ها و اولویت‌های پیگیری ما در دفتر موسیقی، موضوع «موسیقی بانوان» است. در هر صورت، این یک موضوع بسیار مهم است. متأسفانه به واسطه برخی بداخلافی‌های رسانه‌ای، این تصور غلط ایجاد شده که گویا جمهوری اسلامی با حضور بانوان در حوزه موسیقی مخالف است، در حالی که چنین نیست.
تنها موضوع مورد بحث در حوزه موسیقی برای بانوان، مسئله «تک‌خوانی» است. شما شاهد هستید که ارکسترهای بزرگ ما عمدتاً توسط بانوان تشکیل می‌شود؛ آنان در برنامه‌های موسیقی حضوری بسیار فعال دارند. حتی در گروه‌های پاپ نیز این حضور پررنگ است. به عنوان مثال، در دهه ۸۰ که من بیشتر با فضای موسیقی در ارتباط بودم، حضور بانوان در گروه‌های کوچک موسیقی بسیار کمرنگ‌تر بود، اما اکنون و در همین مدت کوتاهی که به این بابک رضایی: متأسفانه به واسطه برخی بداخلافی‌های رسانه‌ای، این تصور غلط ایجاد شده که گویا جمهوری اسلامی با حضور بانوان در حوزه موسیقی مخالف است، در حالی که چنین نیست مجموعه برگشتم، مشاهده می‌کنم که اکثر گروه‌های کوچک موسیقی نیز تعداد قابل توجهی بانو در ترکیب خود دارند. آنان در گروه‌های موسیقی ایرانی، گروه‌های موسیقی نواحی، گروه‌های کلاسیک و به ویژه گروه‌های کر حضوری پررنگ دارند و حتی در قالب همخوان نیز به فعالیت مشغول‌اند.
آنچه مسلم است، دفتر موسیقی معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پی آن است که اجرای ویژه بانوان را – که رویکردی مورد اعتماد بوده و در سال‌های گذشته نیز تداوم داشته – با جدیت بیشتری پیگیری کند. ما تلاش می‌کنیم زمان برگزاری اجراهای بانوان در سالن‌های موسیقی را به ساعات بهتری منتقل کنیم، چرا که اخیراً برنامه‌های موسیقی بخش بانوان در ساعات کم‌رفت و آمد سالن‌ها برگزار می‌شد. در این راستا، در تلاشیم تا با افزایش فضای اجرای موسیقی، سالن‌هایی را اختصاص دهیم که اجرای ویژه بانوان نیز همچون دیگر برنامه‌ها در ساعات معمول عصر، برگزار شود. این امر به ویژه برای بانوان شاغل یا دارای مشغله‌های روزمره تسهیل گر خواهد بود تا بتوانند از این برنامه‌ها بهره ببرند. در جشنواره موسیقی فجر نیز، ان‌شاءالله بخش مهمی به این موضوع اختصاص خواهد یافت و توجه ویژه‌ای بدان معطوف می‌شود. همچنین درصدد هستیم با تشکیل کارگروهی از بانوان در انجمن موسیقی ایران، از دیدگاه‌ها و تجربیات مستقیم آنان بهره بگیریم. آنان با چالش‌های موجود در اجراهای موسیقی بانوان آشنا هستند و می‌توانند این موارد را به ما منتقل کنند تا با بررسی کارشناسانه، راهکارهای بهتری طراحی کرده و مسیرهای مناسب‌تری برای اجرای موسیقی بانوان با سهولت و استانداردهای بالاتر فراهم آوریم.
در رابطه با خوانندگانی که اکنون در ایران نیستند و پیش از انقلاب به خارج از کشور رفته‌اند، به نظر می‌رسد بخشی از این بحث، جریانی رسانه‌ای باشد. حداقل در این مدت حتی پس از جنگ ۱۲ روزه هیچ درخواست رسمی یا مستقیمی مبنی بر تقاضای حضور و اجرای برنامه افراد خاصی از سوی دفتر موسیقی دریافت نشده است. البته ممکن است خواننده‌ای که اکنون خارج از ایران زندگی می‌کند، علاقه مند باشد به ایران سفر کند – چه برای زیارت، چه سیاحت – که دولت جمهوری اسلامی نیز همواره اعلام کرده ایرانیان عزیزی که از کشور خارج شده‌اند، در صورت عدم وجود مسائل قضائی یا امنیتی، آزادند تا به راحتی به ایران رفت‌وآمد کنند و مشکلی در این زمینه ندارند. با این حال، این مسیر در حیطه وظایف وزارت ارشاد نیست و توسط وزارت امور خارجه و دستگاه‌های ذی‌ربط پیگیری می‌شود. ما ضمن تأکید بر رفت‌وآمد این عزیزان و دیدارشان از ایران، خاطرنشان می‌کنیم که درخواست‌های اجرای برنامه از سوی این افراد تاکنون در دستور کار ما قرار نگرفته است و به نظر می‌رسد بخشی از این بحث، گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای باشد که ممکن است افکار عمومی را به نادرستی منحرف یا به مسیرهای غیرضروری هدایت کند.
*آقای رضایی تا چه میزانی به اهداف آنچه در پیمان نامه تان اشاره داشتید، رسیده اید؟
تمام تلاشم این بوده که در هر حال در مسیر درست حرکت کنیم، در همان مسیر باقی بمانیم و از حقوق هنرمندان موسیقی دفاع کنیم. خداوند شاهد است در جاهایی که هنرمندان نبوده‌اند، نیستند یا امکان حضور ندارند، با تمام وجود از این حقوق دفاع کرده‌ایم.
تلاش کردیم کمک کنیم اتفاقات بهتری در حوزه موسیقی بیفتد، هرچند متأسفانه برخی موانع و مشکلات هم هست، اما در مقابل دوربین شما و در این خبرگزاری رسمی عرض می‌کنم؛ اینجانب به تعهدی که کرده‌ام، پایبند بوده‌ام و همان‌طور که در آن متن اعلام کردم، اگر روزی احساس کنم توان ادامه این مسیر در دفاع از موسیقی ایران را ندارم، قطعاً از خدمت دوستان، عزیزان و هنرمندان خداحافظی می‌کنم و این صندلی را به دیگران واگذار خواهم کرد.
