دولت در آستانه اجرای یکی از مهم‌ترین بندهای قانون بودجه سال جاری است؛ حذف یارانه نقدی حدود ۱۸ میلیون نفر از سه دهک بالای درآمدی (هشتم، نهم و دهم) و تخصیص منابع حاصل از آن به طرح کالابرگ الکترونیکی. با این حال، این تصمیم که می‌تواند تحولی در نظام یارانه‌ها ایجاد کند، با ابهامات و چالش‌های متعددی همراه است که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی باید به‌طور شفاف به آنها پاسخ دهد.
وزیر رفاه در پایان تیرماه، پس از نشست با کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، از به‌روزرسانی اطلاعات خانوارها برای شناسایی و حذف یارانه‌بگیران سه دهک بالای درآمدی خبر داد. طبق اعلام وی، بیش از ۲۰ میلیون نفر در این دهک‌ها یارانه نقدی دریافت می‌کنند که با کسر افرادی که پیش‌تر حذف شده‌اند، این تعداد به حدود ۱۸ میلیون نفر رسیده است. حذف یارانه این گروه می‌تواند ماهانه حدود ۵ هزار میلیارد تومان منابع مالی آزاد کند که قرار است صرف تأمین کالابرگ شود.
ابهامات پیش‌رو
این تصمیم دو نکته کلیدی را روشن می‌کند: نخست، دولت عزم جدی برای حذف یارانه نقدی ۱۸ میلیون نفر از دریافت‌کنندگان یارانه ۳۰۰ هزار تومانی در مردادماه دارد. دوم، منابع ۵ هزار میلیارد تومانی حاصل از این حذف، تنها برای تأمین کالابرگ ۵۰۰ هزار تومانی برای حدود ۱۰ میلیون نفر کافی است. این در حالی است که طبق اعلام مسئولان، سه دهک پایین درآمدی حدود ۲۸ میلیون نفر را شامل می‌شوند. این اختلاف، پرسش مهمی را مطرح می‌کند: منابع موردنیاز برای تأمین کالابرگ ۱۸ تا ۲۰ میلیون نفر باقی‌مانده از کجا تأمین خواهد شد؟
علاوه بر این، با توجه به محدودیت بودجه ۵ هزار میلیارد تومانی، اجرای کامل طرح کالابرگ برای همه مشمولان سه دهک پایین و حتی دهک‌های میانی (چهارم تا هفتم) که در مراحل قبلی کالابرگ دریافت کرده‌اند، با چالش جدی مواجه است. به نظر می‌رسد دولت تنها قادر به تأمین کالابرگ برای حدود یک‌سوم از جمعیت هدف باشد.
موانع تأمین منابع
قانون بودجه، منبع دیگری برای تأمین مالی کالابرگ پیش‌بینی کرده است: منابع حاصل از ماده ۴۵ قانون مالیات بر ارزش افزوده. بر اساس این قانون، وزارت رفاه باید اطلاعات سرپرستان خانوار و میزان مالیات بر ارزش افزوده را به سازمان هدفمندی یارانه‌ها ارائه کند تا از این محل نیز بودجه‌ای تأمین شود. با این حال، وزیر رفاه اعلام کرده که این بخش با مشکلات عملیاتی و سامانه‌ای مواجه است. سامانه‌های موجود نمی‌توانند به‌طور دقیق تشخیص دهند که خرید کدام خانوار مشمول مالیات بر ارزش افزوده شده، زیرا برخی کالاها، مانند لبنیات، از این مالیات معاف هستند. سازمان امور مالیاتی نیز تأیید کرده که این منبع تاکنون عملیاتی نشده و تنها منبع قابل‌اتکا، حذف یارانه سه دهک بالای درآمدی است.
برنامه دولت چیست؟
در این شرایط، دولت برای ادامه طرح کالابرگ در ماه‌های آینده تنها به منابع محدود ۵ هزار میلیارد تومانی حاصل از حذف یارانه‌ها متکی است. اگر قرار باشد همه ۲۸ میلیون نفر سه دهک پایین و دهک‌های میانی نیز کالابرگ دریافت کنند، دولت چاره‌ای جز استفاده از منابع دیگر، مانند برداشت از صندوق توسعه ملی، نخواهد داشت. این رویکرد که در دو مرحله قبلی با برداشت معادل ریالی یک میلیارد دلار انجام شد، انتقادات گسترده‌ای از سوی کارشناسان اقتصادی به دنبال داشته است.
اکنون وزارت رفاه باید به پرسش کلیدی پاسخ دهد؛ برنامه دولت برای تأمین مالی طرح کالابرگ چیست؟ آیا بار دیگر به برداشت از صندوق توسعه ملی متوسل خواهد شد؟ یا منابع محدود ۵ هزار میلیارد تومانی تنها به ۱۰ میلیون نفر اختصاص می‌یابد و باقی مشمولان از دریافت کالابرگ محروم می‌مانند؟ شفاف‌سازی در این زمینه نه‌تنها نگرانی‌های عمومی درباره آینده معیشت دهک‌های پایین را کاهش می‌دهد، بلکه چشم‌انداز روشنی برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر ارائه خواهد کرد.
