در سال ۱۳۸۹، یارانه نقدی ۴۵,۵۰۰ تومانی معادل ۴۵ دلار ارزش داشت و نقش مهمی در سبد معیشتی خانوارها ایفا می‌کرد. اما با تورم فزاینده و افزایش نرخ ارز به حدود ۸۸,۰۰۰ تومان در سال ۱۴۰۴، یارانه ۴۰۰,۰۰۰ تومانی دهک‌های پایین درآمدی اکنون تنها ۴.۵ دلار و یارانه ۳۰۰,۰۰۰ تومانی دهک‌های میانی حدود ۳.۵ دلار ارزش دارد. این کاهش شدید ارزش، اثرگذاری یارانه‌ها را به حداقل رسانده است.
تلاش‌های دولت برای جبران عقب‌ماندگی
دولت سیزدهم در اردیبهشت ۱۴۰۱ با افزایش یارانه دهک‌های پایین به ۴۰۰,۰۰۰ تومان و دهک‌های میانی به ۳۰۰,۰۰۰ تومان، سعی در جبران کاهش ارزش یارانه‌ها داشت. با این حال، این مبالغ نیز در برابر تورم بالا و ارزش دلاری ۱۰ تا ۱۴ دلار در آن زمان، ناکافی بود. احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی دولت چهاردهم، اخیراً از حذف یارانه نقدی سه دهک بالای درآمدی و تخصیص منابع آن به کالابرگ الکترونیکی برای دهک‌های پایین خبر داده است.
نظام یارانه‌ای معیوب و فقر اطلاعاتی
وحید شقاقی‌شهری، اقتصاددان، نظام یارانه‌ای کنونی را معیوب و غیرواقعی توصیف کرد و گفت: «فقر داده و نبود شفافیت در اطلاعات درآمد و ثروت خانوارها، مانع اجرای یک نظام یارانه‌ای اثربخش است.» او تأکید کرد که پرداخت یارانه‌های برابر به خانوارهای پردرآمد و کم‌درآمد، بدون شناسایی دقیق مشمولان، کارایی این سیاست را کاهش داده است.
ضرورت تداوم یارانه نقدی در شرایط فقر فزاینده
شقاقی‌شهری با اشاره به افزایش سهم جمعیت فقیر از ۱۲ درصد در ابتدای دهه ۹۰ به بیش از ۳۰ درصد در حال حاضر، پرداخت یارانه نقدی را سیاستی ضروری دانست. او معتقد است که نگرانی از بار تورمی یارانه‌ها نباید مانع حمایت از اقشار آسیب‌پذیر شود، به‌ویژه در شرایطی که فقر در جامعه گسترش یافته است.
پیشنهاد اصلاح از طریق یارانه انرژی
این اقتصاددان پیشنهاد داد که منابع یارانه نقدی از طریق اصلاح یارانه‌های انرژی و تبدیل یارانه‌های غیرمستقیم به مستقیم تأمین شود. او تأکید کرد که با توجه به کسری بودجه دولت، تکیه بر بودجه عمومی برای پرداخت یارانه پایدار نیست و اصلاح یارانه‌های انرژی می‌تواند راه‌حل مناسب‌تری باشد.
ترجیح مردم به یارانه نقدی
شقاقی‌شهری با استناد به نظرسنجی‌ها اظهار داشت که مردم یارانه نقدی و مستقیم را به روش‌های غیرمستقیم مانند حمایت‌های آموزشی یا بهداشتی ترجیح می‌دهند، زیرا این روش انحراف و حیف‌و‌میل کمتری دارد. او معتقد است که یارانه نقدی اثربخشی بیشتری در حمایت از معیشت دارد.
موانع اصلاح نظام یارانه‌ای
به گفته شقاقی‌شهری، مقاومت در برابر شفافیت اطلاعات ثروت و درآمد خانوارها و نبود توان اجرایی برای پیاده‌سازی اصلاحات، مهم‌ترین دلایل تعلل دولت‌ها در بازطراحی نظام یارانه‌ای است. او هشدار داد که بدون رفع این موانع، اجرای سیاست‌های حمایتی هدفمند با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد.
