مهدی صدیقی کارگردان مستند «رابع» در گفتگو با خبرنگار مهر درباره ماهیت این اثر بیان کرد: «رابع» در مورد دوره‌ای تاریخی در زمان قاجار، حوالی سال ۱۲۸۵ هجری شمسی است و به نقش آیت الله محمدباقر اصطهباناتی از علمای برجسته استان فارس که به نوعی علمدار جنبش مشروطه خواهی در استان فارس است، می‌پردازد. این مستند بر چند سال آخر عمر ایشان تا زمانی که به شهادت می‌رسد، تمرکز کرده است.
وی ادامه داد: آیت‌الله محمدباقر اصطهباناتی ۲۰ سال از زندگی مجبور به تبعید به عراق شدند و آنجا در کنار میرزای شیرازی قرار گرفته و شاگرد ایشان بودند. در همان ایام زورگویی قوام الملک بر مردم فارس بسیار بود و این مردم دنبال رهبری بودند که اوضاع را بهبود بخشد در نتیجه از آیت‌الله محمدباقر اصطهباناتی خواستند که برگردند و سامانی به این وضعیت بدهند. در نتیجه ایشان برگشته و مبارزه با حاکمان فاسد شیراز را در دستور کار قرار می‌دهند. این همان زمانی است که جنبش مشروطه در شهرهای مختلف ایران درحال قوت و قدرت یافتن است.
این مستندساز افزود: آن دوران محمدرضا قوام الملک سوم این رفتار را برنمی تابد و مشروطه را زمینه از بین بردن اختلاف طبقاتی و حذف حاکم و رعیت می‌بیند در نتیجه جلوی آن می‌ایستد. در خلال مستند توضیح داده می‌شود که چگونه قوام الملک سوم کشته شده و در ادامه آیت‌الله اصطهباناتی به شهادت می‌رسد؛ این زمان است که جنبش شهید رابع توسط مشروطه خواهان شکل می‌گیرد و نتیجه آن این است که حاکم جدید برای شیراز تعیین می‌شود که در ادامه تبعید پسران قوام الملک رقم می‌خورد.
روایتی از شهید گمنام مشروطه
صدیقی در پاسخ به این پرسش که ایده تولید این مستند چگونه شکل گرفته است، اظهار کرد: تولید این مستند و پرداختن به زندگی آیت‌الله محمدباقر اصطهباناتی پیشنهاد مدیرکل سابق استان فارس آقای قانعی بود؛ به شخصه قبل از تولید این اثر شناختی از آیت‌الله اصطهباناتی نداشتم و اساساً ایشان بین مردم شیراز مغفول مانده است. یکی از دلایلش هم این است که ایشان اهل اصطهبان هستند و در آنجا شناخته شده‌اند اما برای مردم شیراز ناشناخته هستند. در نتیجه تولید چنین اثری در راستای شناخت مردم شیراز و ایران از این چهره گامی برداشته است.
وی در توضیح منابعی که برای تولید این مستند استفاده شده است، بیان کرد: کتاب زندگی نامه آیت‌الله محمدباقر اصطهباناتی به نام «شهید رابع» اثر محمدجواد اسلامی از جمله مهمترین منبع این کار بود. ضمن اینکه کتاب فارس در جنبش مشروطه‌خواهی اثر مسعود شفیعی‌سروستانی و منابعی از این دست هم مورد توجه ما بود. سه پژوهشگر برای تولید این اثر داشتیم به علاوه اینکه آقای شفیعی سروستانی به عنوان مشاور تاریخی پروژه همراه ما بودند و همه داده‌ها را بازبینی می‌کردند. بر این اساس همه اسناد تاریخی و کتاب‌های نگارش شده در مورد این موضوع مورد توجه ما و همه چیز مستند بود.
صدیقی در توضیح اهمیت ساخت این مستند تاکید کرد: برهه مشروطه در استان فارس پرالتهاب است و شخصیت آیت‌الله محمدباقر اصطهباناتی چندوجهی است که علاوه بر درس دین، فلسفه و طب می‌داند و شاعر و حتی مخترع است. ایشان اختراعاتی دارند که برخی از آنها ساخته شده و برخی در حد تئوری است. از سوی دیگر به رغم این ظرفیت‌ها شخصیتی مغفول‌اند و شناساندن چنین آدمی به مردم که از جمله مفاخر استان فارس هستند، ضروری است.
وی ادامه داد: بازنمایی دوره مشروطه و ظلم حاکمان و مردمی که دنبال عدالت هستند از سویی و علمایی که رهبر این جنبش هستند از سوی دیگر اتفاق مهمی است و تاریخ همیشه تکرار می‌شود.
صدیقی در پاسخ به این پرسش که مهمترین چالش در تولید این مستند چه بوده است، تصریح کرد: اصلی‌ترین چالش در ساخت مستند «رابع» نداشتن آرشیو بود. برهه‌ای را می‌ساختیم که فیلمی نداشت و روایت ۱۲۰ سال و در برخی مواقع ۱۵۰ سال قبل بود، بنابراین نمی‌توانستیم کار آرشیوی بسازیم و باید بازسازی می‌کردیم اما نکته اینجاست که کار بازسازی هم هزینه و انرژی بسیاری لازم دارد. در نتیجه تولید این مستند ۶۵ دقیقه‌ای که بیش از ۹۰ درصد آن بازسازی است کار سختی بود که خدا را شاکریم از پس آن برآمدیم.
این مستندساز یادآور شد: «رابع» یک مستند پرتره در گونه داکیودرام و بازسازی است و اثر دنبال این است که بگوید در راه عدالت باید بها داد و مبارزه و تلاش کرد.
هر کس با مشروطه همراه نباشد در ظلم شریک است
وی در پایان اظهار کرد: در این مستند اشاره‌هایی به جملات آیت‌الله محمدباقر اصطهباناتی می‌شود که عمده آنها جملاتی درخشان و ماندگار هستند. جملاتی که در تاریخ وجود دارد و نگارش شده است. در جایی از این روایت، قوام به عنوان ضدقهرمان به فردی می‌گوید: «مشروطه یعنی من و تو در مقایسه با یک رعیت فرق و امتیازی نداشته باشیم» و این نشان می‌دهد که یک حاکم ظالم همواره دنبال پایین نگه داشتن رعیت است از آن سو آیت‌الله محمدباقر اصطهباناتی درباره مشروطه گفته است «از امروز تا یوم القیامه هرکسی که با مشروطه همراه نباشد در هر ظلمی که رخ می‌دهد دخیل است و در گناهش شریک». این جمله از مهمترین جملات ایشان است که تفاوت تفکر او و حاکمان هم دوره‌اش را برجسته می‌سازد.
مستند «شهید رابع» در خانه مستند تهیه شده و محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج است. عوامل فیلم عبارتند از کارگردان: مهدی صدیقی، تهیه کننده: وحید ناطقی، نویسنده: علی فتوحی، مدیر فیلمبرداری: علیرضا دهقانی، طراح گریم: فرشاد تندنویس، طراح صدا: گیسو آزادروش، مدیر تولید: علیرضا حسینی، منشی صحنه: فاطمه اکرمی، طراح صحنه: محمد حسین جنتی، دستیار کارگردان و برنامه‌ریز: وحید مباشری، اصلاح رنگ و نور: امین ایمانی‌فر، طراح پوستر: آرش باباخداوردی، آهنگساز: غزل راکی، دستیار کارگردان: علی گل‌پرور، امور مالی: حانیه رخشنده، بازیگران: مصطفی محسنی عارف، زاوش تقوایی، فرهاد ارشاد، سعید جاویدنیا، احمد زیانی، احمد مرادی، عطا اثنی عشر، محمدرضا اسماعیل بیگ، محسن شجاعی‌پور و هادی کریمی.
مستند سینمایی «رابع» به کارگردانی مهدی صدیقی، با محوریت زندگی آیت‌الله محمدباقر اصطهباناتی، از چهره‌های برجسته انقلاب مشروطه شنبه دهم آبان ۱۴۰۴ در شیراز رونمایی شد.
