به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از شورای عالی انقلاب فرهنگی، سعیدرضا عاملی، رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی، در نشست مدیران کارگروه‌های شورای تحول و ارتقای علوم انسانی، سخنان خود را با گرامیداشت یاد و حماسه شهدای گران‌قدر، ازجمله سرداران و دانشمندانی نظیر دکتر طهرانچی، آغاز کرد و با تحلیل ابعاد راهبردی تقابل‌های اخیر، به تبیین مؤلفه‌های قدرت جمهوری اسلامی ایران پرداخت.
علم؛ سرمایه راهبردی و عامل غافلگیری دشمن
عاملی با اشاره به پایان یافتن سریع تنش‌های نظامی اخیر، اظهار داشت: اینکه ظرف ۱۲ روز این جنگ تحمیلی پایان رسید، خودش سرمایه حوزه علم بود. در درجه اول، این علم بود که قدرت دفاعی ایران را دانش‌بنیان کرد.
وی افزود که این توانمندی برای بسیاری ناشناخته بود و همین امر موجب غافلگیری شد، خیلی‌ها تصویر روشنی از قدرت دفاعی کشور نداشتند و هنوز هم به نظر می‌رسد که تصویر جامعی از قدرت دفاعی کشور وجود ندارد. لذا با شوک مواجه شدند. در واقع، اسرائیلی‌ها ظرف چهار روز اول جنگ متوجه شدند که نمی‌توانند جنگ را ادامه دهند.
نقش بی‌بدیل رهبری در بزنگاه‌های بزرگ
رئیس شورای تحول، در کنار قدرت علمی، نقش مقام معظم رهبری را به‌عنوان یک عامل تعیین‌کننده و حیاتی مورد تأکید قرار داد و گفت: یک جنبه دیگر که بسیار مهم بود، جایگاه و نقش والای رهبر حکیم انقلاب بود. اگرچه حکمت و دانش ایشان در تمام این سال‌ها همواره کمک‌کار نظام بوده، ولی در این جنگ و در بزنگاه‌ها و چالش‌های بزرگ معلوم شد که نقش رهبری چقدر کلیدی و راهگشا است.
وی به‌سرعت و قاطعیت در تصمیم‌گیری اشاره کرد و افزود: پس از شهادت فرماندهان، در کمتر از ۱۲ ساعت، اقدامات جایگزینی صورت گرفت و اراده پاسخ به‌صورت قاطع انجام شد.
تضاد استراتژیک با گذشته: از «جام زهر» تا «بازدارندگی قوی»
عاملی برای تبیین اهمیت این دستاورد، مقایسه‌ای تاریخی میان پایان جنگ هشت‌ساله و منازعه اخیر ۱۲ روزه اسرائیل با جمهوری اسلامی ایران انجام داد و تصریح کرد: در ۸ سال دفاع مقدس، یک جنگ طولانی و فرسایشی داشتیم و امام (ره) وقتی نهایتاً صلح را پذیرفتند، فرمودند جام زهر را نوشیدند؛ اما این بار، ظرف ۱۲ روز، قطعاً با نظر رهبر معظم انقلاب، جنگ به پایان رسید.
وی این تفاوت را نشانه یک بلوغ استراتژیک دانست و گفت: خود این یک اراده و یک سیاست بازدارنده دفاعی قوی است که در کشور می‌تواند به تصمیم برسد. این نوع راهبرد دفاعی و خود عملیات دفاعی، یک محور بسیار کانونی و مهم بود.
تشخیص بحران: «نا ترازی بزرگ» و یک سوال بی‌پاسخ‌مانده
عاملی سپس به مأموریت اصلی شورای تحول و ارتقای علوم انسانی پرداخت و ریشه آن را در یک گلایه و سوال کلیدی رهبری در سال ۱۳۸۸ دانست: فلسفه تأسیس شورای تحول، پاسخ به این سوال شفاف و روشن حضرت آقا بود که فرمودند: شما این‌همه فارغ‌التحصیل دارید، آیا شغل برای این فارغ‌التحصیلان دارید یا ندارید؟
وی با ارائه آمار رسمی، ابعاد این «مسئله ساختاری» را روشن کرد: بر اساس مطالعات سازمان امور استخدامی، تنها برای ۲۸ درصد فارغ‌التحصیلان علوم انسانی در آزمون‌های استخدامی تقاضا وجود دارد. این یعنی ۷۲ درصد رشته‌های ما تقاضا برایشان نیست. مشکل فقط تعریف نشدن کد رشته نیست؛ مشکل این است که ما واقعاً بیش از نیاز کشور، دانشجو تربیت می‌کنیم و باید این مسئله را حل کنیم.
مأموریت «آمایش» به‌عنوان یک وظیفه زمین‌مانده
رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی، با اشاره به مغفول ماندن وظایف کلیدی این شورا در پیش‌نویس اولیه برنامه هفتم توسعه، از یک اقدام حقوقی-راهبردی برای بازگرداندن مأموریت‌های اصلی، ازجمله طرح «آمایش»، به متن برنامه خبر داد و تأکید کرد که این شورا ضمن حرکت بر مدار همفکری، برای حل مسائل انباشته‌شده، قاطعانه «تصمیم‌گیری» خواهد کرد.
عاملی در بخشی مهم از سخنان خود، به تشریح موانع و راهکارهای قانونی برای پیشبرد اهداف شورای تحول پرداخت و چگونگی احیای یکی از مهم‌ترین وظایف این شورا را تبیین کرد.
رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی افزود که در ابتدای مسئولیتش و هم‌زمان با تدوین برنامه هفتم توسعه، با یک چالش جدی مواجه شده است: در برنامه هفتم فقط برنامه‌های آموزشی و انتشار کتب درسی را برای ما گذاشته بودند و هیچ‌چیز دیگری در حوزه علوم انسانی، علوم اجتماعی و هنر نبود.»
رئیس شورای تحول در ادامه، راهکار عبور از این بن‌بست و احیای مأموریت‌های کلیدی شورا را این‌گونه تشریح کرد: برای حل این چالش یک عدم انطباق از مجمع تشخیص مصلحت نظام گرفتیم. این عدم انطباق مصوبه برنامه با سیاست‌های کلی ابلاغی رهبر معظم انقلاب، باعث شد که تعدادی مأموریت جدید به وظایف ما در برنامه هفتم اضافه شود که یکی از آن‌ها همین بحث آمایش است.
ما یک ناترازی بزرگ در دانش‌آموختگان و شغل داریم
وی برای نشان دادن جایگاه ویژه این طرح، به نقل‌قولی از یکی از همکاران خود در شورای عالی انقلاب فرهنگی اشاره کرد و گفت: یکی از اعضای شورای انقلاب فرهنگی به من می‌گفت که اگر تنها ثمره شورای تحول، همین بحث آمایش باشد، کافی است؛ چون آمایش، دقیقاً برای مقابله با یک ناترازی طراحی شده است. ما یک ناترازی بزرگ در دانش‌آموختگان و شغل داریم.
دکتر عاملی افزود که اهداف این طرح فراتر از ایجاد تعادل در بازار کار است و ابعاد کیفی مهمی را نیز در برمی‌گیرد، این طرح به دنبال افزایش بهره‌وری، بهینه‌سازی و روزآمد بودن نظام آموزش عالی است.
رئیس شورای تحول در ادامه به یکی از ضعف‌های اساسی سیستم فعلی اشاره کرد و آن را «عقب‌ماندگی در پاسخ به تحولات فناورانه» خواند: حوزه‌های بسیار جدیدی در علوم انسانی، علوم اجتماعی و هنر داریم که تحت تأثیر فناوری‌های جدید به وجود آمده، اما برای آن‌ها اصلاً رشته‌ای نداریم. یک تأخیر بزرگی در این زمینه‌داریم و رشته‌های متناسب با نیاز روز را ایجاد نکرده‌ایم.
وی برای به سرانجام رساندن این طرح ملی، بر ضرورت ایجاد یک عزم مشترک و همکاری فراگیر تأکید کرد و تاکید روی نهادهای کلیدی داشت و گفت: اگر با همفکری این مسیر را جلو ببریم و بتوانیم به نتیجه برسیم، باید بدانیم که این امر یک همکاری همه‌جانبه را می‌طلبد. به خصوص سازمان سنجش که همیاری و همکاری‌اش اهمیت بسیاری دارد، سازمان امور استخدامی، مؤسسات برنامه‌ریزی آموزشی در وزارت علوم و در وزارت بهداشت و معاونت‌های آموزشی و پژوهشی در هر دو وزارتخانه نیز بسیار مهم هستند. این کار بزرگ، جز با همکاری همه این بخش‌ها به سرانجام نخواهد رسید.
رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی با پیوند مستقیم میان «پیشرفت علمی»، «امنیت ملی» و «جایگاه ضد استعماری ایران»، طرح «آمایش» را نه یک اصلاح آموزشی، بلکه یک ضرورت حیاتی برای بقا و پیشرفت کشور خواند و از عزم قاطع این شورا برای اجرای تصمیمات سخت، از جمله ادغام و تعطیلی واحدهای ناکارآمد و بازنگری در مأموریت دانشگاه آزاد، خبر داد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، در جمع‌بندی نشست شورای تحول، با ارائه تحلیلی عمیق از چالش‌های درهم‌تنیده کشور، نقشه راه این شورا را برای ایجاد یک تحول بنیادین در نظام آموزش عالی تبیین کرد. وی تأکید کرد که آمایش علوم انسانی را نمی‌توان از کل پیکره علم کشور جدا کرد و این طرح، پاسخی به مجموعه‌ای از چالش‌های انباشته‌شده است.
عاملی تحلیل خود را با جایگاه منحصربه‌فرد ایران در نظام بین‌الملل بیان کرد و گفت: واقعیت این است که جمهوری اسلامی ایران به دلیل نگاه ضد استعماری و تقابل جدی با دنیای غرب و همچنین مواضع ضد تبعیض اجتماعی به‌خصوص در حمایت از فلسطین، در وضعیتی خاص قرار گرفته است. درحالی‌که بسیاری از کشورهای اسلامی در مسیر سازش گام برداشتند، ایران در این حوزه تنها ماند. در چنین شرایطی، مهم‌ترین رکن برای کشور، استقلال است.
وی این تحلیل را به دستورات راهبردی رهبر معظم انقلاب پیوند زد: حضرت آقا در پیام اخیرشان برای چهلم شهدا، هفت دستور راهبردی دادند. یکی از آن‌ها شتاب لازم در پیشرفت علم و فناوری کشور بود. شاید برخی تعجب کنند که پیام برای شهدا با تأکید بر علم همراه است؛ اما واقعیت این است که امنیت دفاعی ما علم‌پایه است، امنیت سیاسی ما علم بنیان است و امنیت غذایی ما نیز علم پایه است. ما در جایگاهی نشسته‌ایم که باید برای حفظ کشور در مقابل تهدیدات، تصمیمات استراتژیک و بازدارنده بگیریم و در این میان، حوزه علم بسیار مهم است.
دانشگاهی با یک عضو هیئت‌علمی و ۱۵۰ نفر دانشجو داشته‌ایم
رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی در ادامه به ذکر مصادیقی پرداخت و گفت: دانشگاهی با یک عضو هیئت‌علمی و ۱۵۰ نفر دانشجو داشته‌ایم.
در به‌کارگیری هوش مصنوعی رتبه خوبی نداریم
عاملی با اشاره به شکاف میان پیشرفت علمی و پیشرفت کشور گفت: علی‌رغم کسب رتبه‌های خوب ۱۵ تا ۱۷ در ایندکس‌های بین‌المللی و مثلاً رتبه ۱۳ در هوش مصنوعی یا ۶ در شبکه‌های عصبی داریم اما در به‌کارگیری هوش مصنوعی رتبه خوبی نداریم. یک‌فاصله جدی بین پیشرفت علمی و پیشرفت کشور افتاده که یکی از مسیرهای پر کردن این خلاء، همین طرح آمایش است.
رئیس شورای تحول، «آمایش» را راه‌حل تجمیع‌شده بسیاری از چالش‌ها دانست و ابعاد آن را این‌گونه برشمرد: آمایش، بحث تعطیلی بعضی از رشته‌ها، تعطیلی بعضی از نهادها و ادغام برخی نهادها را در دستور کار دارد.
وی با اشاره به تجربه روسیه در کاهش واحدهای آموزشی از ۲۵۰۰ به ۱۲۰۰ واحد، بر ضرورت این اقدامات تأکید کرد.
وی با اشاره به پیوند علم با شغل گفت: حضرت آقا به‌عنوان یک فیلسوف بزرگ، پیچیده‌ترین مسائل را ساده بیان می‌کنند: آیا شغلشان را توانستید تأمین کنید؟ اگر نه باید برویم سازوکارش را درست کنیم. مسیر فعلی ایجاد رشته جدید که در آن دانشگاه پیشنهاد می‌دهد و در چرخه آن نه شغل و نه نیاز بومی وجود دارد، باید اصلاح شود. الگوی اعلام نیاز دانشجو نیز که صرفاً بر اساس شاخص‌های ساده دانشگاهی است، درحالی‌که فارغ‌التحصیلش به درد ما نمی‌خورد، باید تغییر کند.
دکتر عاملی با اشاره به دانشگاه پیام نور و دانشگاه آزاد گفت: دانشگاه آزاد به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند این حرف را بزند که من یک تافته جدا بافته از آموزش عالی کشور هستم. اگر می‌تواند در امتداد خودش شغل ایجاد کند، ولی واقعیت این است که نمی‌تواند و آن‌هم یک سری بیکار تحویل جامعه می‌دهد و معضل سر جای خود هست.
مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی لازم‌الاجراست
وی بر پشتوانه قانونی این اقدام تأکید کرد: مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی لازم‌الاجراست و مجلس نیز این حوزه را به رسمیت شناخته است؛ اما برای تصمیمات بسیار سخت، حتی می‌توان موضوع را به جلسه سران قوا پیشنهاد داد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در پایان، با تأکید بر اینکه «چرخ را از اول اختراع نمی‌کنیم»، به لزوم رصد و بهره‌گیری از اقدامات گذشته اشاره کرد و از فرهنگ مدیریتی «ما ویرانه تحویل گرفتیم و تحقیر مدیر قبلی» به شدت انتقاد کرد.
موفقیت پروژه تدوین آئین‌نامه ارتقای علوم انسانی
وی با اشاره به موفقیت پروژه تدوین آئین‌نامه ارتقای علوم انسانی، خواستار یک کار جامع مشابه برای طرح آمایش شد و از همه مسئولان اجرایی در مؤسسات آموزش عالی و سازمان برنامه و بودجه خواست تا با این شورا همکاری کنند.
عاملی با بیان اینکه این طرح می‌تواند هزینه‌های کشور را کاهش دهد و ظرفیت ۳.۵ میلیون دانشجوی فعلی را به یک و نیم میلیون دانشجوی باکیفیت برساند، از اعضا خواست تا با صبوری، این بحث را در کارگروه‌های تخصصی دنبال کنند تا به نتایج عملی و راهگشا دست یابند.
