اقتصاد آنلاین – رجا ابوطالبی: در هفته‌های اخیر، بازار جهانی اوره با تحولات کم‌سابقه‌ای روبه‌رو شده است. قیمت قرارداد آتی اوره گرانول FOB خاورمیانه، تا تاریخ ۱۴ مرداد ۱۴۰۴ به ۵۰۳.۷۵ دلار در هر تن رسیده است؛ رقمی که نه‌تنها نشان‌دهنده افزایش ۲.۲۸ درصدی نسبت به روز گذشته آن است، بلکه سطحی کم‌سابقه از زمان آغاز جنگ اوکراین و روسیه در سال ۱۴۰۱ به شمار می‌رود.
بررسی روند ماهانه نشان می‌دهد که قیمت اوره طی بازه زمانی اواخر ژوئیه تا اوایل اوت ۲۰۲۵، از محدوده حدودی ۴۶۲.۵۰ دلار به ۵۰۳.۷۵ دلار در هر تن رسیده است. این یعنی رشدی معادل ۹.۵ درصد تنها در طی یک ماه؛ رشدی که در شرایط معمول برای بازار کالایی همچون اوره، جهشی مهم محسوب می‌شود.
مهم‌تر آنکه این رشد، بخشی از روند افزایشی بلندمدت‌تری است که از ابتدای سال جاری میلادی آغاز شده و تاکنون ادامه یافته است. از ژانویه ۲۰۲۵، قیمت اوره از حدود ۳۳۰ دلار در هر تن به سطح فعلی خود رسیده است که حکایت از افزایشی در حدود ۵۰ درصد دارد.
نکته قابل توجه آن است که قیمت‌های فعلی اوره در بازار جهانی نه‌تنها از سطح میانگین سال گذشته عبور کرده‌اند، بلکه اکنون به مرزهای بالاترین قیمت دوساله نزدیک شده‌اند. در چنین شرایطی، باید نسبت به آینده این بازار توجه ویژه‌ای داشت.
علل جهش قیمت اوره
رشد قیمت اوره دلایل متعددی دارد که در کنار هم اثرات تجمیعی قدرتمندی ایجاد کرده‌اند. نخستین و مهم‌ترین عامل، تقاضای قوی در بازارهای کشاورزی جهانی است. فصل کاشت در بسیاری از کشورهای آسیایی و خاورمیانه آغاز شده و نیاز مبرم به کودهای شیمیایی، به‌ویژه اوره، موجب شده تا واردکنندگان عمده همچون هند و برزیل، خریدهای گسترده‌تری داشته باشند.
در کنار تقاضا، محدودیت‌های عرضه نیز به‌طور همزمان بر بازار فشار وارد کرده است. اختلالات در زنجیره تامین، کاهش صادرات برخی کشورها، و همچنین سیاست‌های محدودکننده صادراتی که در کشورهای تولیدکننده اصلی به اجرا درآمده‌اند، همه و همه نقش مؤثری در افزایش قیمت‌ها داشته‌اند.
به عنوان مثال، در هفته‌های اخیر گزارش‌هایی از ازدحام و کندی در عملیات بارگیری بنادر اصلی مانند «بندر الجبیل» عربستان و «بندر الفجیره» امارات منتشر شده است. این اتفاق، موجب تأخیر در صادرات اوره از منطقه و کاهش عرضه در بازارهای مقصد به‌ویژه جنوب آسیا و آفریقا شده است.
همچنین از ژوئیه ۲۰۲۵، دولت چین برای کنترل قیمت داخلی کود و حمایت از کشاورزان خود، سهمیه‌های صادراتی جدیدی اعمال کرده و شرکت‌های داخلی را ملزم به فروش بخشی از تولید به بازار داخلی کرده است. این تصمیم باعث کاهش حجم اوره چینی در بازار جهانی شده است.
روسیه نیز که در سال‌های اخیر یکی از بازیگران مهم بازار اوره بوده، اما به‌دلیل تحریم‌های شدید اتحادیه اروپا و دشواری در نقل‌وانتقال مالی، صادرات این کشور به بازارهای غربی به‌شدت محدود شده است. حتی ارسال به بازارهایی مانند ترکیه و آمریکای جنوبی نیز با تاخیر انجام می‌شود.
از سوی دیگر، افزایش قیمت گاز طبیعی به‌عنوان ماده اولیه اصلی در تولید اوره، بر هزینه تمام‌شده تولید تاثیر مستقیم گذاشته و موجب رشد قیمت جهانی شده است. همزمان، فعالیت‌های سفته‌بازانه در بازارهای آتی نیز به نوسانات دامن زده و رشد قیمت‌ها را سرعت بخشیده است.
تاثیر قیمت‌های جهانی بر بورس تهران؛ بازگشت سناریوی ۱۴۰۱؟
ایران به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان عمده اوره در منطقه خاورمیانه، همواره از تحولات قیمت جهانی این محصول تاثیر می‌پذیرد؛ گرچه تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی و تجاری موجب شده‌اند تا نرخ‌های فروش شرکت‌های ایرانی هم‌راستا با قیمت‌های جهانی حرکت نکنند.
با این حال، بررسی مناقصات اخیر شرکت‌هایی همچون پتروشیمی پردیس شپدیس و پتروشیمی شیراز نشان می‌دهد که نرخ‌های پیشنهادی آن‌ها برای فروش اوره در هفته گذشته در محدوده ۴۳۰ تا ۴۳۵ دلار به ازای هر تن بوده است.
این ارقام، اگرچه پایین‌تر از نرخ‌های مرجع جهانی هستند، اما به‌وضوح روند افزایشی مشابهی را دنبال می‌کنند و می‌توان گفت در صورتی که نرخ اوره FOB خلیج فارس در سطوح بالای ۵۰۰ دلار تثبیت شود، به‌زودی نرخ فروش تولیدکنندگان داخلی نیز شاهد افزایش قابل توجهی خواهد بود. چنین شرایطی می‌تواند سودآوری شرکت‌های اوره‌ساز در بورس تهران را به شکل محسوسی افزایش دهد.
با نگاهی به داده‌های تاریخی، می‌توان دریافت که جهش قیمت جهانی اوره، در گذشته نیز تاثیرات مثبت قابل‌توجهی بر عملکرد مالی شرکت‌های پتروشیمی داشته است.
برای مثال، در بازه زمانی می ۲۰۲۱ تا اکتبر ۲۰۲۲ که قیمت جهانی اوره سقف‌های تاریخی جدیدی ثبت می‌کرد، سهام شرکت پتروشیمی پردیس توانست بازدهی ۱۱۴ درصدی را تجربه کند؛ در حالی که در همان بازه زمانی، شاخص کل بورس تنها ۱۴ درصد رشد کرد. به عبارت دیگر، اوره‌سازان ۸ برابر شاخص کل بازدهی خلق کردند و حتی از رشد طلا و دلار نیز پیشی گرفتند.
حال و با توجه به رشد ۵۰ درصدی قیمت اوره از ابتدای سال ۲۰۲۵ تاکنون، انتظار می‌رود که سناریوی مشابهی برای سهام شرکت‌های اوره‌محور تکرار شود؛ چرا که در سال‌های مذکور که قیمت اوره به ۹۰۰ دلار نیز رسیده بود، احوال بازار سرمایه مساعد نبود اما اوره‌سازان خلاف روند شاخص حرکت کردند و بازدهی خیره‌کننده‌ای را به ثبت رساندند.
بازارهای صادراتی ایران؛ برزیل در صدر
یکی دیگر از نکات قابل‌توجه در تحلیل بازار اوره، بررسی مقاصد صادراتی ایران است. گزارش‌ها حاکی از آن است که بخش عمده‌ای از صادرات اوره ایران به مقصد کشور برزیل انجام می‌شود. در شرایط کنونی، قیمت اوره FOB برزیل نیز به رقم قابل‌توجه ۴۹۸.۲۵ دلار در هر تن رسیده که نشان می‌دهد بازار این کشور نیز از روند صعودی جهانی پیروی می‌کند.
در چنین شرایطی، در صورتی که مسیرهای صادراتی ایران همچنان باز بماند و موانع لجستیکی و بانکی کاهش یابد، می‌توان انتظار داشت که حجم صادرات و درآمدهای ارزی شرکت‌های تولیدکننده اوره در ایران نیز افزایش یابد.
در مجموع و در شرایطی که قیمت جهانی اوره به سطح بالای ۵۰۰ دلار در هر تن رسیده و نرخ‌های فروش داخلی نیز روندی افزایشی یافته‌اند، اوره‌سازان داخلی در موقعیتی طلایی برای افزایش سودآوری قرار دارند. هرچند که موانعی نظیر تحریم‌ها، محدودیت‌های بانکی و نرخ‌های فروش پایین‌تر نسبت به بازار جهانی همچنان پابرجاست، اما روند کلی بازار به سود اوره‌سازان است.
در این میان، سرمایه‌گذاران بورسی نیز نگاه ویژه‌ای به تحولات قیمت جهانی اوره دارند. اگر تجربه تاریخی سال‌های گذشته تکرار شود، می‌توان انتظار داشت که با تداوم رشد قیمت‌های جهانی و همگامی نسبی نرخ‌های داخلی، سهام شرکت‌هایی همچون شپدیس، شیراز، کرمانشاه، خراسان و سایر تولیدکنندگان اوره، با استقبال بیشتری از سوی بازار مواجه شوند.
