اقتصاد آنلاین – رجا ابوطالبی: بازار سرمایه همچنان یادآور خاطرات تلخ خود در سنوات گذشته است؛ از ریزش‌های بدون وقفه تا حمایت‌هایی که به مثابه نوش دارو بعد از مرگ سهراب هستند، همگی سبب شدند تا اعتماد به بورس همچنان مخدوش باقی بماند.
جنگ ۱۲ روزه ایران با رژیم صهیونیستی نیز بر این بی اعتمادی دامن زد و شاخص کل را بیش از ۱۱ درصد به سطوح پایین‌تر هدایت کرد و بزرگترین ریزش بازار را از سال ۱۴۰۱ رقم زد. البته بسیاری از کارشناسان معتقدند که اگر بسته‌های حمایتی اقتصادی زودتر عملیاتی می‌شد، ریزش این چنینی را شاهد نبودیم.
به هر حال هر چه بود گذشت و وزارت اقتصاد، بانک مرکزی و سازمان بورس، شروع به حمایت کردند؛ به طوری که در هفته گذشته قریب به ۶۰ همت نقدینگی روانه بازار شد اما تنها اثر آن نه برچیده شدن صفوف فروش، بلکه کاهش حجم آن‌ها بود.
برای هفته جاری نیز به گفته محمدعلی شیرازی، مدیرعامل فرابورس، شاهد تزریق ۳۵ همتی به بازار خواهیم بود که می‌تواند امید و اعتماد را به بازار برگرداند. اما آیا این امید تداوم خواهد داشت یا بعد از روزها و هفته‌های سبز بازار، به یاس تبدیل خواهد شد؟ اگر جنگ ادامه‌دار شود که تکلیف شاخص‌های بورسی مشخص است اما در صورت ثبات سیاسی چطور؟ شاخص کل تا پایان سال چه اعدادی را خواهد دید؟
محدودیت انرژی
ناترازی انرژی به معضلی مزمن برای تولیدکنندگان تبدیل شده است. در تابستان ۱۴۰۳، قطعی‌های برق منجر به کاهش ۱۹ درصدی مصرف انرژی در صنایع بورسی شد که این امر مستقیما به کاهش ظرفیت تولید انجامید. برای مثال، در صنعت مواد و محصولات شیمیایی، تولید از ۳ میلیون و ۸۵۵ هزار تن در آبان ۱۴۰۲ به ۳ میلیون و ۶۰۹ هزار تن در آبان ۱۴۰۳ کاهش یافت که عمدتا به دلیل محدودیت‌های گازی بوده است. این کاهش تولید به افت مقادیر فروش و در نتیجه کاهش درآمد شرکت‌های بورسی منجر شده است.
محدودیت انرژی اما به همین‌جا محدود نمی‌شود و سال به سال ابعاد گسترده تری به خود می‌گیرد. جدول زیر نیز به خوبی این گزاره را تایید می‌کند؛ جایی که محدودیت برق در تابستان ۱۴۰۳ برای فولاد مبارکه نسبت به مدت مشابه سال گذشته، ۱۸ درصد رشد کرده است. این نسبت برای محدودیت گاز در پاییز، ۳۳ درصد شده است.
واضحا با تداوم این روند، محدودیت گاز برای سال‌های ۱۴۰۴ و ۱۴۰۵ تمام پاییز و زمستان را در بر خواهد گرفت و مقدار تولید را حداقل یک سوم کاهش خواهد داد. حال از شرکتی که تولیدات آن به این اندازه محدود شده است، آیا انتظار رشد قیمتی و سودآوری رویاپردازی نیست؟
بازارهای جهانی
از آن‌جایی که بازار سرمایه کشور کامودیتی‌محور است، رصد بازارهای جهانی می‌تواند دید خوبی به تحلیلگران دهد تا چشم انداز صنایع مختلف را ارزیابی کنند. به عنوان مثال قیمت مس در بورس فلزات لندن افق خوبی را برای سهامداران مخابره نمی‌کند.
بازار مس در LME تحت تاثیر عوامل جهانی مانند تقاضای ضعیف در چین به عنوان بزرگترین مصرف‌کننده مس و تنش‌های ژئوپلیتیکی قرار دارد که می‌تواند مانع از رشد قیمت‌ها شود. گزارش‌ها نشان می‌دهند که قیمت مس در LME در روز‌های اخیر به دلیل تقاضای ضعیف و رکود در بازار جهانی با کاهش مواجه بوده و نتوانست از ۱۰ هزار دلار عبور کند.
رشد هزینه‌ها بیشتر از درآمد!
عوامل متعدد زیادی وجود دارند که هزینه‌ها را بیشتر از درآمد بزرگ می‌کنند. به جز موارد مطروحه، تفاوت اختلاف دلار آزاد و توافقی، قیمت‌گذاری دستوری، رشد قیمت مواد اولیه و حتی هزینه‌های جانبی تامین مواد همگی سبب شدند که روز به روز، سود شرکت‌ها کاهش یابد.
برای اثبات گزاره فوق کافی است صورت‌های مالی برخی شرکت‌ها را بررسی کنیم. به عنوان مثال سود عملیاتی فولاد مبارکه در سال ۱۴۰۳، نسبت به مدت مشابه سال گذشته آن ۲ درصد کاهش یافته که برگرفته از افزایش هزینه‌های عملیاتی به نسبت درآمدهای عملیاتی است.
این تناسب را تقریبا در تمام شرکت‌ها می‌توان به وضوح ردگیری کرد.به طور مثال در فملی ۱۴ درصد و در شگویا ۱۷ درصد است. به عبارت ساده‌تر، آهنگ رشد هزینه‌ها بیشتر از رشد درآمدها بوده که می‌تواند به عنوان یک زنگ خطر جدی به حساب بیاید!
در آخر باید گفت که به تمام موارد بالا می‌توان سیاست‌های گاه و بیگاه اتخاذی و حتی ریسک‌های سیستماتیک را اضافه کرد که برآیند آن‌ها می‌گوید: از بازار سرمایه در سال ۱۴۰۴ نباید انتظار سودی بیشتر از سود بدون ریسکِ صندوق‌های درآمد ثابت را داشت.
