حجت الاسلام محمد هادی هدایت در آستانه فرارسیدن روز شهادت حضرت ثامن‌الحجج، امام علی بن موسی الرضا (ع) که بر اساس روایات و توصیه‌های بزرگان، روزی ویژه برای زیارت آن امام همام به شمار می‌رود در گفتگو با خبرنگار مهر به تشریح دقیق و ابعاد عمیق فضائل و آثار تربیتی این زیارت پرداخت.
این کارشناس فلسفه و کلام ضمن تأکید بر سفارش‌های مؤکد عالمان دین، آداب و اعمال مستحبی زیارت را برای زائران، خواه حضوری و خواه از راه دور، تبیین کرد.
تأکید بر زیارت در روز شهادت و جایگاه قدسی آن
وی بر اهمیت والای روز شهادت امام رضا (ع) برای زیارت مرقد مطهر ایشان تأکید کرد و گفت: ما از بزرگان دین، همچون مرحوم سید و مرحوم محدث قمی در کتاب گرانقدر مفاتیح الجنان، نقل‌هایی داریم مبنی بر توصیه اکید به زیارت امام رضا (ع) در این روز. آنگاه که توصیه بزرگواران دین به این امر مبارک موجود است، جای هیچ‌گونه تردیدی باقی نمی‌ماند. این بیان، به وضوح نشان‌دهنده جایگاه رفیع و اهمیت ویژه این روز در سنت شیعی برای عرض ارادت و کسب فیض از محضر آن امام رئوف است.
ابعاد سه‌گانه زیارت
هدایت زیارت را عملی فراتر از یک حضور جسمانی صرف دانست و آن را دارای سه رکن بنیادین برشمرد و با استناد به آیه شریفه قرآن کریم در سوره کهف که می‌فرماید: وَتَرَی الشَّمْسَ إِذَا طَلَعَتْ تَزَاوَرُ عَنْ کَهْفِهِمْ ذَاتَ الْیَمِینِ (و خورشید را می‌بینی هنگامی که طلوع می‌کند، از غارشان به سمت راست مایل می‌شود) که در اینجا به معنای زیارت کردن است.
این کارشناس فلسفه و کلام در ادامه گفت: زیارت شامل سه واژه کلیدی است: میل، قدوم و حضور. میل همان تمایل قلبی و اشتیاق درونی انسان نسبت به امام معصوم است که سرآغاز هر سفر معنوی و زیارتی محسوب می‌شود. قدوم به معنای دست کشیدن از عادات گذشته، رها ساختن سبک زندگی پیشین و آغازیدن یک شیوه حیات نوین است؛ این بعد از زیارت، نمایانگر تحول درونی و عزم زائر برای تغییر و ارتقا معنوی خویش است. در نهایت، حضور نیز به معنای حضور فیزیکی و باطنی در مرقد مطهر امام است که مرحله عملی و تجلی‌بخش دو رکن پیشین است.
وی تأکید کرد: طبیعتاً آنگاه که انسان در مرقد امام حضور می‌یابد، میل در او زنده می‌شود و از زندگی سابق خویش دست می‌شوید، این امر موجب می‌گردد که فضایی نوین و تربیتی برای او مهیا گردد. پس زیارت، ایجادی است برای یک فضای تربیتی جدید. این سخنان باطنی، زیارت را نه تنها سفری جسمانی، بلکه فرآیندی عمیقاً تربیتی و دگرگون‌ساز معرفی می‌کند.
آداب و اعمال مستحبی زیارت برای دستیابی به کمال معنوی
هدایت در ادامه، به آداب و اعمال مستحبی خاصی که در این روز ویژه برای زائران، خواه از راه دور و خواه به صورت حضوری، سفارش شده است، پرداخت و تصریح کرد: این آداب، مشتمل بر نکات حائز اهمیتی است که می‌تواند اثربخشی زیارت را به غایت افزایش دهد. یکی از این نکات مهم، نیابت در زیارت است.
این کارشناس فلسفه و کلام بر تأثیرگذاری شگرف زیارت با نیابت پافشاری کرد و فرمود: شما نیابت می‌گیرید از امام زمان (عج) برای زیارت و از طرف حضرت امام زمان (عج) زیارت می‌کنی. نکته بعدی طهارت است که به دو نوع ظاهری (وضو و غسل) و باطنی (توبه) تقسیم می‌شود و ایشان فرمود: اَللَّهُمَّ طَهِّرْنِی وَ طَهِّرْ قَلْبِی.
وی بهترین هنگام زیارت را از نیمه‌شب به سمت سحر دانست و افزود: این بهترین زمان زیارت است. سحرگاه برای زیارت بسیار نیکوست.
هدایت زیارت را به سان غذای روحی توصیف کرد و با استناد به آیه قرآن کریم درباره ورود به منزل پیامبر اکرم (ص) که می‌فرماید: فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا (هنگامی که غذا خوردید پراکنده شوید) تاکید کرد: حضور در منزل پیغمبر، یعنی زیارت پیغمبر، نوعی غذای روحی است و آنگاه که انسان سیر شود، باید به سرعت از فضای زیارت خارج گردد؛ زیرا اگر کسی در آنجا دیر بماند و همچنان در آن مکان بماند، این برای روح انسان زیان‌آور است. از این رو، افرادی که مثلاً به زیارت امام رضا (ع) می‌روند و می‌نشینند و می‌خوابند، این صحیح نیست. باید انسان تا هنگامی که نشاط دارد زیارت کند، کوتاه و سپس در نوبت بعدی و هر زمان که مجدداً تشنه معنویت شد، بازگردد و زیارت نماید.
این کارشناس فلسفه و کلام با اشاره به آیه قرآن کریم که می‌فرماید: وَلَا مُسْتَأْنِسِینَ لِحَدِیثٍ (و انس گیرندگان به سخن گفتن نباشید)، توصیه کرد: یعنی آنگاه که مشغول تغذیه از غذای روحی زیارت هستید، سخنان دنیایی بر زبان نیاورید با یکدیگر به گفتگو مشغول نشوید. دیده‌اید برخی افراد به حرم اهل بیت می‌روند و با هم به صحبت می‌پردازند. قرآن می‌فرماید این کار را نکنید.
