به گزارش خبرگزاری مهر، مسعود کوثری استاد علوم ارتباطات در نشست «حکمرانی بر تالار شیشه‌ای» که به همت رسانه فکرت و با محوریت موضوع فیلترینگ و شفافیت زیست رسانه‌ای در مجموعه سرچشمه تهران برگزار شد و در آن از تازه‌ترین شماره نشریه دیده‌بان اندیشه نیز رونمایی به عمل آمد، ضمن انتقاد از سیاست‌های کنونی در عرصه فضای مجازی کشور، فیلترینگ هوشمند را نوعی پاک کردن صورت‌مسأله و به تعویق انداختن حل مشکلات دانست و گفت: اینکه برخی به شوخی یا جدی می‌گویند ما فیلترینگ هوشمند داریم، در واقع نوعی پاک کردن صورت‌مسئله و به تعویق انداختن حل آن است. این روش، مشابه برخورد ما با ویدئو در دهه‌های گذشته است؛ اگر قرار بود ویدئو در دهه ۷۰ جا بیفتد، ما آن را به دهه ۸۰ موکول کردیم. با شبکه‌های تلویزیونی هم چنین رفتاری داشتیم و حال آن که در نهایت، هیچ‌کدام از این مسائل واقعاً حل نشدند.
وی افزود: از سوی دیگر در سیاست‌گذاری‌ها نیز با تصمیمات ابن‌الوقتی روبه‌رو هستیم؛ تصمیماتی که صرفاً برای گذر زمان اتخاذ می‌شوند و جالب این که مجریان نیز خود به این سیاست‌ها باور ندارند. برخی از مسئولان پس از کناره‌گیری از مدیریت، اظهار می‌کنند که فیلترینگ نتیجه نمی‌دهد، در حالی‌که خود سال‌ها در همان نهادها مسئول بوده‌اند.
این استاد دانشگاه و تحلیلگر حوزه ارتباطات همچنین با اشاره به بی‌اعتمادی روزافزون نسبت به رسانه‌های دولتی و حاکمیتی ابراز داشت: طبعاً با کاهش اعتماد عمومی به رسانه‌های رسمی، تمایل برای حضور و اظهار نظر در فضای مجازی بیشتر می‌شود. در چنین شرایطی، سیاست فیلترینگ هوشمند عملاً تبدیل به اختلال در اینترنت شده است. شما سرعت اینترنت را پایین می‌آورید؛ تلگرام باز می‌شود اما امکان استفاده مؤثر از آن وجود ندارد. اینستاگرام باز می‌شود اما دو ساعت طول می‌کشد تا یک عکس دانلود شود. این اقدامات نه تنها مشکلی را حل نمی‌کند، بلکه کل زیست‌بوم مجازی کشور را دچار اختلال می‌سازد.
وی همچنین با اشاره به برخی آسیب‌های واردشده به فعالان حرفه‌ای فضای مجازی به این خاطر گفت: افرادی که در این فضا کسب‌وکار دارند، به‌شدت آسیب می‌بینند. برنامه‌نویسان و فعالان حوزه فناوری با اختلالات اینترنتی مواجه‌اند، آزرده‌خاطر شده و در نهایت از کشور مهاجرت می‌کنند. آن‌ها نمی‌توانند در چنین فضایی فعالیت حرفه‌ای داشته باشند و لذا یکی از دلایل اصلی مهاجرت امروز، خروج استارت‌آپ‌ها و متخصصان فناوری است.
وی در ادامه ضمن گلایه از برخی عقب‌ماندگی‌های کشور در حوزه فناوری‌های نوین خاطرنشان کرد: ما از زیست‌بوم دیجیتال جهان عقب مانده‌ایم. حتی از نظر فنی هم جا مانده‌ایم. تا بخواهیم بفهمیم دنیا به کدام سمت می‌رود، از آن عقب افتاده‌ایم. در حالی‌که در دیگر کشورها فردی می‌تواند در خانه‌اش کدنویسی کند، پروژه بگیرد، دیتا بفرستد و درآمد داشته باشد، در ایران همه چیز با اختلال و دشواری روبروست که برای رفع این مساله چاره‌ای اندیشید.
کوثری همچنین با اشاره به یکی از سخنان ژان پل سارتر مبنی بر اینکه گناه آن چیزی است که انسان پنهان می‌کند، افزود: وقتی کسی مسئولیت نمی‌پذیرد، یعنی خودش هم می‌داند که کاری که انجام می‌دهد، درست نیست. از زمان شکل‌گیری نظام‌های مربوط به اینترنت در ایران، کار جدی و مؤثری انجام نشده است، کما اینکه پروژه‌هایی نظیر چند میلیون صفحه ایرانی و اینترنت ملی یا معطل مانده‌اند یا در مسیر بی‌نتیجه‌ای حرکت کرده‌اند.
وی اضافه کرد: ما حتی در زمانی که باید اقدام می‌کردیم، تعلل کردیم. این حوزه شوخی‌بردار نیست، به این خاطر که ورود به دنیای دیجیتال نیازمند سرمایه‌گذاری عظیم در سطح ملی است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با انتقاد از نحوه مواجهه سیاست‌گذاران با تحولات فناورانه و رسانه‌ای خاطرنشان کرد: نتیجه وضعیت موجود نشان می‌دهد که ما در حال شوخی با خودمان هستیم؛ آنچه داریم، بیشتر به یک نظام تأخیری شبیه است که مدام تصمیم‌گیری‌ها را به تعویق می‌اندازد.
وی افزود: از سوی دیگر باید توجه داشت تحولی که در جامعه ما رخ داد، ناشی از فضای مجازی نبود، بلکه از موبایل آغاز شد. وقتی موبایل در کشور فراگیر شد، مردم حتی در دورافتاده‌ترین روستاها توانستند با جهان مجازی آشنا شوند، درحالی‌که اغلب صفحات اینترنتی بسته و مسدود بودند. انقلاب تکنولوژیک در ایران نه از راه اینترنت خانگی، بلکه از طریق موبایل و به‌شکلی پنهان و گسترده اتفاق افتاد.
وی با اشاره به ناکارآمدی نظام فیلترینگ گفت: در حال حاضر اگر کسی در اثر فیشینگ یا هر نوع کلاهبرداری اینترنتی دچار ضرر شود و به پلیس فتا مراجعه کند، به جای آن‌که حمایت شود، متهم به استفاده از فیلترشکن می‌شود.
این استاد دانشگاه با انتقاد از نگاه سنتی حاکم بر نظام رسانه‌ای کشور تصریح کرد: نظام رسانه‌ای ما هنوز در سال ۱۳۵۷ متوقف مانده است. صداوسیما همچنان انحصاری باقی مانده و در قانون اساسی، مطبوعات تنها به‌صورت محدود آزاد شمرده شده‌اند، در حالی‌که اکنون در عصری زندگی می‌کنیم که تصویر، رایج‌ترین و اثرگذارترین رسانه است.
وی یادآور شد: در زمانه و روزگاری زندگی می‌کنیم که دیگر امکان پنهان‌کاری وجود ندارد و لذا در چنین شرایطی که سیاست‌ورزی هم سخت‌تر شده، نیازمند به فعالیت سیاست‌مدارانی هستیم که خویشتن‌داری و آگاهی بالایی داشته باشند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران افزود: از سوی دیگر ما دچار این توهم هستیم که کشورمان جمعیت زیادی دارد؛ در حالی که ۸۰ میلیون نفر در مقیاس جهانی، عدد بزرگی محسوب نمی‌شود. اگر از چند میلیارد کاربر شبکه‌های اجتماعی، این ۸۰ میلیون کم شود، چه اتفاقی می‌افتد؟ عملاً هیچ!
وی با تأکید بر اینکه ایران از منظر اقتصادی و فناوری اطلاعات بازار بزرگی برای دنیا نیست، افزود: برخی گمان می‌کنند که آمریکا یا چین مشتاق حضور در بازار ایران هستند، اما واقعیت این است که ۸۰ میلیون جمعیت، در مقیاس جهانی، رقم چندان دندان‌گیری نیست. این تفکر اشتباه است که گویی اقتصاد جهانی بدون تعامل با ایران فلج می‌شود.
کوثری همچنین ضمن انتقاد به سیاست‌های دو دهه اخیر کشور در قبال فضای مجازی اظهار داشت: بیست سال است که سایت فیلتر کرده‌ایم، شبکه بسته‌ایم، اما باید پرسید به کجا رسیدیم؟ در فضای مجازی، هیچ جایگاهی در دنیا نداریم. نه توان بهره‌برداری مثبت از آن را داشته‌ایم و نه توانسته‌ایم تهدیداتش را مهار کنیم.
وی ضمن گلایه از وضعیت نابسامان زیرساخت‌های فناوری در کشور به‌ویژه در دانشگاه‌ها گفت: وضع اینترنت در دانشگاه‌ها افتضاح است. ما در دانشگاه تهران، به‌عنوان برترین دانشگاه کشور، حتی در دوران کرونا هم توان برگزاری کلاس مجازی به‌صورت مناسب را نداشتیم. صدا قطع و وصل می‌شد، تصویر نمی‌آمد، کلاس‌ها نیمه‌کاره می‌ماند. این یعنی مدیریت وجود ندارد، سرمایه‌گذاری نشده و بودجه‌ها به درستی مصرف نشده‌اند.
وی در خاتمه صحبت‌های خود بیان داشت: آنچه امروز به‌عنوان وضعیت موجود می‌بینیم، نتیجه نبود مدیریت و سیاست‌گذاری مؤثر است. ما حتی برای کلاس مجازی هم آمادگی نداشتیم، چه رسد به حضور فعال در اقتصاد دیجیتال یا فناوری اطلاعات جهانی و همه این ها به نوعی حاکی از آن است که سیاست‌گذاری ما مبتنی بر تهدیدمحوری بوده و نه بهره‌برداری صحیح از فرصت‌ها.
همچنین در این نشست، محمدمتین کریمی، سردبیر «دیده‌بان اندیشه» با اشاره به محورها و رویکرد کلی این نشریه در شماره ۵۴ گفت: دوگانه‌های غیر اصیلی که در جامعه شکل می‌گیرد، دست‌اندازی است برای جلو رفتن مسیر اصلاح. یکی از این دوگانه‌های غیر اصیل که سال‌هاست با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم، بحث دو گانه فیلتریتگ آری یا خیر است! ما در این شماره بررسی کردیم و دیدیم که این دو گانه غیر اصیل است و موضع صحیح، موضعی غیر از این دو است. ما به ایده «حکمرانی بر فضای مجازی» رسیدیم که فیلترینگ یکی از مصادیق آن است.
