به گزارش خبرنگار مهر امروز هفتم تیر ماه سالروز شهادت آیت الله دکتر سید محمد بهشتی و تنی چند از یاران امام خمینی در حادثه انفجار تروریستی دفتر حزب جمهوری اسلامی است.
این فقیه، فیلسوف و معمار انقلاب اسلامی یکی از شخصیت‌های محوری و تأثیرگذار در تاریخ معاصر ایران است. او که به معمار قوه قضائیه نیز مشهور است، با ترکیبی از نبوغ علمی، دانش عمیق فقهی و فلسفی، و توانمندی مدیریتی و تشکیلاتی، نقش بی‌بدیلی در پیروزی و تثبیت انقلاب اسلامی ایفا کرد.
شهید بهشتی از همان دوران کودکی هوش و استعداد درخشانی داشت. او تحصیلات خود را در زادگاهش اصفهان آغاز کرد و در سن چهار سالگی به مکتب رفت. پس از گذراندن دبستان و دو سال دبیرستان، به دلیل علاقه شدید به علوم دینی، وارد حوزه علمیه اصفهان شد و سپس به حوزه علمیه قم مهاجرت کرد.
بهشتی جوان در حوزه علمیه قم از محضر اساتید بزرگی چون آیت‌الله سید حسین بروجردی، امام خمینی، علامه طباطبایی، سید محمد محقق داماد و شیخ مرتضی حائری یزدی بهره برد. ایشان به سرعت سطوح عالی فقه و اصول را فراگرفت و به درجه اجتهاد رسید. مطالعات او در این دوران به فقه و اصول محدود نشد و بهشتی منظومه منطق و کلام را نزد علامه طباطبایی آموخت و در فلسفه نیز تبحر ویژه‌ای پیدا کرد. امام موسی صدر و آیت الله سید موسی شبیری زنجانی هم مباحثه ایشان در آن دوران بودند.
همزمان با تحصیل در حوزه، بهشتی در سال ۱۳۲۷ در رشته الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران پذیرفته شد. او در سال ۱۳۳۰ موفق به اخذ مدرک لیسانس شد و سپس در سال ۱۳۳۸ دوره دکترای فلسفه را در همین دانشگاه آغاز کرد. پس از وقفه‌ای به دلیل سفر به آلمان، سرانجام در سال ۱۳۵۳ مدرک دکتری خود را دریافت کرد.
شهید بهشتی به دلیل مشغله‌های فراوان سیاسی و اجرایی، فرصت نگارش آثار متعددی را به صورت کتاب نداشت، اما سخنرانی‌ها و درس‌گفتارهای او به صورت کتاب‌هایی منتشر شده است. برخی از مهم‌ترین آثار او عبارتند از: «اقتصاد اسلامی» «حقوق قضائی در اسلام» «مبانی نظری قانون اساسی» «شناخت» «از حزب چه می‌دانیم» «توحید در قرآن» «موسیقی و تفریح در اسلام» «نقش آزادی در تربیت کودکان»
فعالیت‌های عملی شهید بهشتی در دو دوره پیش از انقلاب و پس از انقلاب اسلامی قابل بررسی است. او نه تنها یک نظریه‌پرداز، بلکه یک مرد عمل و تشکیلات بود.
تأسیس دبیرستان دین و دانش یکی از اقدامات فرهنگی مؤثر او بود. بهشتی این دبیرستان را در قم با هدف جذب دانش‌آموزان بااستعداد و تربیت آن‌ها با رویکردی نوین و تلفیقی از علوم حوزوی و دانشگاهی تأسیس کرد.
آیت الله بهشتی به ایجاد سازوکار تربیت کودکان و نوجوانان بسنده نکرد و با همکاری در تأسیس مدرسه علمیه حقانی سعی کرد در تحول حوزه علمیه قم نیز نقش مهمی ایفا کند. این مدرسه با رویکردی متفاوت و برنامه‌ریزی‌شده، به تربیت طلاب جوان و انقلابی پرداخت و بسیاری از قضات و مدیران پس از انقلاب، دانش‌آموخته این مدرسه بودند.
او به منظور ارتباط با نسل جوان و تبیین معارف اسلامی برای آن‌ها، نقش فعالی در کانون اسلامی دانش‌آموزان و فرهنگیان داشت.
علاوه بر آن شهید بهشتی به همراه شهید باهنر و علی گلزاده غفوری در اصلاح و تألیف کتب دینی مدارس نقش اساسی داشت. ش
یکی از بخش‌های مهم فعالیت آیت الله شهید بهشتی فعالیت در مرکز اسلامی هامبورگ بود. او به مدت پنج سال مدیریت این مرکز را در آلمان برعهده داشت. در این مدت، او با دانشجویان و نخبگان ایرانی در اروپا و آمریکا ارتباط برقرار کرد و نقش مهمی در سازماندهی و هماهنگی فعالیت‌های انقلابی آن‌ها ایفا نمود. این فعالیت‌ها باعث شد تا ساواک او را تحت نظر بگیرد و پس از بازگشت به ایران، از خروج دوباره او جلوگیری کند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، شهید بهشتی در جایگاه یک معمار و نظریه‌پرداز نظام جدید، نقش‌های کلیدی و حیاتی ایفا کرد.
شهید بهشتی به فرمان امام خمینی عضو و دبیر شورای انقلاب شد و در مدیریت کشور در دوران گذار نقش مهمی داشت.
ایشان به همراه یارانش نظیر شهید باهنر، آیت‌الله خامنه‌ای، آیت الله هاشمی رفسنجانی و آیت الله موسوی اردبیل، حزب جمهوری اسلامی را تأسیس کردند. موسسین این حزب را با هدف ساماندهی نیروهای انقلابی و جلوگیری از انحراف انقلاب تأسیس کردند. دکتر بهشتی نخستین دبیرکل این حزب بود.
در چهارم اسفند ۱۳۵۸، با حکم امام خمینی، مسئولیت دیوان عالی کشور را بر عهده گرفت. او در این مقام، با تلاش شبانه‌روزی، توانست ساختار قضائی کشور را بر اساس فقه اسلامی و موازین شرعی بنا نهد. به همین دلیل به او “معمار قوه قضائیه” می‌گویند.
آیت الله بهشتی نایب رئیس مجلس خبرگان قانون اساسی هم بود و در تدوین و تصویب اصول مهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، به ویژه اصول مربوط به قوه قضائیه، ولایت فقیه و حقوق ملت، نقش اساسی ایفا کرد. اندیشه‌های عمیق او در این زمینه، مبنای نظری نظام حقوقی ایران را تشکیل می‌دهد.
سرانجام، در شامگاه ۷ تیر ۱۳۶۰، شهید بهشتی به همراه بیش از ۷۰ تن از یارانش در دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی در پی انفجار بمب توسط گروهک منافقین به شهادت رسید. شهادت او شوک بزرگی برای انقلاب بود، اما اندیشه‌ها و میراث فکری و عملی او همچنان زنده و الهام‌بخش باقی مانده است. امام خمینی در وصف او گفت: بهشتی یک ملت بود برای ملت ما. این جمله گویای عمق شخصیت علمی، عملی و تشکیلاتی این شهید بزرگوار است.
